Wygaszanie kopalń w Polsce: szansa na transformację czy ryzyko dla gospodarki?

Decyzja o zamykaniu kopalni w Polsce to nie tylko kwestia polityki klimatycznej, ale również ogromne przedsięwzięcie finansowe. W najbliższych dziesięciu latach likwidacja kopalń w Polsce pochłonie ponad 9 miliardów złotych. Harmonogram obejmuje 17 zakładów podziemnych, a przedsiębiorstwa górnicze otrzymają publiczne dotacje, które mają pokryć koszty wygaszania produkcji oraz zabezpieczenia terenów pokopalnianych.

Z artykułu dowiesz się:

• Jakie koszty poniesie państwo i społeczeństwo w związku z planem zamykania kopalń?
• Jakie skutki niesie wygaszanie kopalni w Polsce dla rynku pracy i lokalnych gospodarek?
• Jak różnią się postawy i możliwości górników z różnych regionów?

Likwidacja kopalń w Polsce a sytuacja społeczna i lokalne gospodarki

Plan zamykania kopalń nieuchronnie prowadzi do redukcji zatrudnienia. Z danych wynika, że tylko w sektorze górniczym może zniknąć ponad 44 tysiące miejsc pracy, a w branżach pośrednio związanych z górnictwem – takich jak logistyka, przemysł maszynowy czy usługi – nawet do 100 tysięcy. Regiony najbardziej narażone to Górny Śląsk i Wielkopolska Wschodnia, które już teraz odczuwają presję zmian gospodarczych. Dodatkowo, zamknięcie zakładów górniczych może oznaczać spadek PKB w tych obszarach o 2–3% rocznie, co przełoży się na budżety samorządów i jakość życia mieszkańców.

Równocześnie rosną wydatki na świadczenia socjalne, zasiłki i programy przekwalifikowania. Odpowiedzią na pytanie „dlaczego zamykają kopalnie” nie jest jedynie klimat, lecz też konieczność dostosowania Polski do unijnej polityki energetycznej. Jednak proces ten nie może odbywać się kosztem ludzi i lokalnych społeczności.

Społeczne reakcje i różnice regionalne – Śląsk kontra Wielkopolska

Choć harmonogram zamykania kopalń jest ustalony centralnie, jego realizacja przebiega różnie w zależności od regionu. W Wielkopolsce, gdzie kopalnie mają zakończyć działalność do 2030 roku, pracownicy są bardziej świadomi nadchodzących zmian i aktywnie poszukują alternatyw. Jedna trzecia planuje się przekwalifikować, a 15% rozważa założenie własnej działalności gospodarczej.

Na Śląsku, gdzie wygaszanie potrwa do 2049 roku, dominuje nadzieja na przetrwanie w branży do emerytury. Wielu górników liczy na zatrudnienie przy samym procesie likwidacji kopalń, ale niechętnie patrzy na tzw. zielone zawody. Zajęcia takie jak montaż paneli fotowoltaicznych postrzegane są jako zbyt odległe od ich dotychczasowej tożsamości zawodowej.

Możliwości wsparcia i przekwalifikowania – czy system działa?

Choć większość górników uważa swoje kompetencje za przydatne poza górnictwem, to sceptycyzm wobec zmiany zawodu pozostaje powszechny. Problemem nie są tylko ograniczone kwalifikacje, ale też mentalne przywiązanie do zawodu i obawy przed nowym środowiskiem pracy. W odpowiedzi na te wyzwania uruchomiono szereg narzędzi wsparcia – m.in. bony szkoleniowe, doradztwo zawodowe, a także urlopy przedemerytalne i jednorazowe odprawy.

Tylko zróżnicowana oferta, uwzględniająca potrzeby różnych grup wiekowych i lokalnych realiów, ma szansę odnieść sukces. Dla wielu sam fakt wygaszania kopalni w Polsce to nie tylko zmiana zawodowa, ale także egzystencjalne wyzwanie.

Transformacja energetyczna i gospodarcza – koszt czy inwestycja?

W długofalowej perspektywie zamknięcie kopalni w Polsce może otworzyć nowe ścieżki rozwoju gospodarczego. Redukcja udziału węgla w miksie energetycznym oraz wzrost inwestycji w odnawialne źródła energii stają się fundamentem nowego modelu gospodarki. Dla przedsiębiorstw oznacza to rosnące zapotrzebowanie na pracowników z nowymi kwalifikacjami – od instalatorów OZE, przez specjalistów ds. efektywności energetycznej, po ekspertów ESG.

Zrównoważona transformacja, wspierana przez środki z funduszy unijnych i krajowych, może stworzyć miejsca pracy o wyższej wartości dodanej, mniej narażone na wahania rynków surowcowych. Kluczowa będzie jednak integracja polityki społecznej, energetycznej i edukacyjnej. Przykłady z innych państw UE pokazują, że tam, gdzie zabrakło spójnej strategii, transformacja kończyła się pogłębiającym się wykluczeniem społecznym.

Kiedy i ile kopalni zamknięto w Polsce – i co dalej?

W ciągu ostatnich 20 lat w Polsce zamknięto już kilkadziesiąt zakładów górniczych – proces ten trwa od transformacji lat 90. i miał różne oblicza. Jednak dopiero obecny plan zamykania kopalń zakłada kompleksowe i systemowe podejście. Celem jest nie tylko redukcja emisji i dostosowanie do Zielonego Ładu, ale też wyznaczenie nowego kursu dla regionów poprzemysłowych.

Pytanie o to, ile kopalni zamknięto w Polsce, nie powinno jednak przesłaniać szerszej refleksji: co zrobiono, by nie powtórzyć błędów przeszłości? I czy tym razem uda się przeprowadzić sprawiedliwą transformację – z korzyścią dla ludzi, nie tylko dla statystyk?

Zuzanna Czernicka

Account Manager w Akademii ESG, zawodowo zajmująca się także wspomaganiem tworzenia strategii ESG. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, obecnie rozwijająca swoją wiedzę na kierunku Global Business, Finance and Governance w Szkole Głównej Handlowej oraz Data Science w zastosowaniach biznesowych na Uniwersytecie Warszawskim. Z pasją łączy tematykę zrównoważonego rozwoju i innowacji, starając się badać nowe kierunki na styku ESG i FinTechu. E-mail: z.czernicka@akademiaesg.pl

Napisz do nas