Ustawa o rachunkowości a sprawozdawczość ESG – co musisz wiedzieć

Sprawozdawczość ESG przestaje być opcją dla polskich firm. Nowelizacja ustawy o rachunkowości, która weszła w życie w grudniu 2024 r., wprowadza rewolucyjne zmiany w obowiązkach raportowych przedsiębiorstw. Około 3,8 tysiąca polskich firm będzie musiało dostosować się do nowych standardów, a kolejne 100 tysięcy zostanie pośrednio dotkniętych wymogami przekazywania danych w łańcuchu wartości.

Z artykułu dowiesz się:

• Które firmy musi przygotować obowiązkowe raporty ESG i kiedy?
• Jakie standardy raportowania obowiązują według nowej ustawy o rachunkowości?
• Jakie kary grożą za nieprzestrzeganie przepisów i jak się do nich przygotować?

Ustawa o rachunkowości wprowadza obowiązkową sprawozdawczość ESG

17 grudnia 2024 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana nowelizacja ustawy o rachunkowości implementująca dyrektywę CSRD. To przełomowa zmiana, która kończy erę dobrowolnego raportowania ESG w Polsce. Nowe przepisy wprowadzają jednolite standardy i obligatoryjny charakter sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Nowelizacja dodaje do ustawy o rachunkowości nowy rozdział 6c zatytułowany „Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju”. Przepisy szczegółowo określają zasady sporządzania i prezentowania informacji ESG przez zobowiązane podmioty. Wprowadzono też obowiązek stosowania europejskich standardów ESRS, co oznacza odejście od dotychczasowej dowolności w wyborze standardów sprawozdawczości na rzecz ujednoliconych wymogów.

Które firmy objęte są obowiązkiem raportowania ESG

Ustawa o rachunkowości precyzyjnie definiuje podmioty zobowiązane do sprawozdawczości ESG. W pierwszej kolejności obowiązek dotyczy dużych jednostek spełniających co najmniej dwa z trzech kryteriów: zatrudnienie ponad 250 pracowników, roczny obrót minimum 220 milionów złotych lub suma aktywów bilansu co najmniej 110 milionów złotych.

Do raportowania zobowiązane są również jednostki dominujące dużej grupy kapitałowej oraz jednostki zainteresowania publicznego – banki, zakłady ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne i emitenci papierów wartościowych. Małe i średnie jednostki dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym (z wyłączeniem mikroprzedsiębiorstw) również muszą przygotowywać raporty, choć mogą skorzystać z uproszczeń. Od stycznia 2025 r. obowiązują podwyższone o 25 proc. progi finansowe definiujące kategorie jednostek. Nowe limity uwzględniają zmiany ekonomiczne i mają zapobiec objęciu obowiązkiem firm zbyt małych do efektywnego raportowania.

Etapowe wdrażanie i pakiet Omnibus opóźnia terminy

Sprawozdawczość ESG zgodnie z ustawą o rachunkowości będzie wprowadzana stopniowo. Pierwsze raporty za rok 2024 muszą złożyć w 2025 r. największe jednostki zainteresowania publicznego zatrudniające ponad 500 pracowników. Pozostałe duże jednostki rozpoczną raportowanie w 2028 r. za rok obrotowy 2027. Istotną ulgę przyniosła ustawa z lipca 2025 r., przesuwająca o dwa lata obowiązki drugiej i trzeciej fali wdrażania. Małe i średnie spółki notowane rozpoczną raportowanie dopiero w 2029 r. za rok 2028. Dodatkowo, Komisja Europejska przygotowuje pakiet Omnibus, który może ograniczyć obowiązek raportowania wyłącznie do przedsiębiorstw zatrudniających ponad 1000 pracowników.

Standardy ESRS i zasada podwójnej istotności

Ustawa o rachunkowości wprowadza obowiązkowe stosowanie europejskich standardów ESRS, składających się ze standardów przekrojowych oraz tematycznych w obszarach środowiskowym, społecznym i ładu korporacyjnego. Fundamentem nowego systemu sprawozdawczości ESG jest zasada podwójnej istotności, uwzględniająca zarówno wpływ czynników ESG na wyniki finansowe firmy, jak i wpływ działalności przedsiębiorstwa na środowisko oraz społeczeństwo. Raport musi zawierać informacje o modelu biznesowym i strategii uwzględniającej cele klimatyczne, zarządzaniu ryzykami ESG, wskaźnikach i celach w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej oraz analizie istotności kwestii zrównoważonego rozwoju. Sprawozdawczość ESG będzie prezentowana w odrębnej sekcji sprawozdania z działalności jednostki, zsynchronizowanej z raportowaniem finansowym.

Atestacja i wysokie kary za nieprzestrzeganie

Sprawozdawczość ESG zgodnie z ustawą o rachunkowości podlega obowiązkowej atestacji przez biegłego rewidenta na poziomie ograniczonej pewności. Audytorzy weryfikują zgodność z ESRS, unijną taksonomią, należytą staranność w analizie podwójnej istotności oraz prawidłowość tagowania sprawozdawczości. Kary za nieprzestrzeganie przepisów są dotkliwe – grzywny mogą wynosić od ponad miliona do prawie 30 milionów złotych, w zależności od dochodów firmy. Dodatkowo Komisja Nadzoru Finansowego może nakazać zaprzestanie działań naruszających przepisy, wystąpić o odwołanie członka zarządu lub zakazać udostępniania określonych produktów finansowych. Biegli rewidenci za sporządzenie niezgodnej ze stanem faktycznym opinii podlegają grzywnie lub karze pozbawienia wolności do dwóch lat.

NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI

1. Ustawa o rachunkowości wprowadza obligatoryjną sprawozdawczość ESG dla około 3,8 tysiąca polskich firm, eliminując dotychczasową dobrowolność raportowania.
2. Etapowe wdrażanie rozpoczęte w 2025 roku zostało wydłużone o dwa lata dla większości firm, a planowany pakiet Omnibus może dodatkowo ograniczyć zakres obowiązków.
3. Wysokie kary finansowe sięgające dziesiątek milionów złotych oraz obowiązkowa atestacja przez biegłych rewidentów czynią z raportowania ESG prawdziwą rewolucję w polskiej rachunkowości.

Aleksandra Mrozek-Nowak

Akademia ESG to największa w Polsce baza wiedzy o ESG. Inspirujemy do wdrażania zrównoważonych praktyk, stając się miejscem pierwszego wyboru dla każdego, szukającego najlepiej przygotowanych informacji na temat ESG. E-mail: a.mrozek@akademiaesg.pl

Napisz do nas