Pakiet Omnibus – rewolucyjne uproszczenia dla firm w obszarze ESG

26 lutego 2025 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet pierwszych uproszczeń Pakiet Omnibus Simplification – rewolucyjne uproszczenia dla firm w obszarze ESG. Pakiet Omnibus I może zmniejszyć liczbę firm objętych obowiązkiem raportowania ESG w UE z 50 000 do zaledwie około 10 000.

Z artykułu dowiesz się:

• Jak zmienią się progi raportowania ESG dla europejskich przedsiębiorstw
• Jakie konkretne uproszczenia przewiduje Pakiet Omnibus dla raportowania CSRD i taksonomii UE
• Kiedy wejdą w życie zmiany w obowiązkach należytej staranności (CSDDD)
• Jakie korzyści finansowe przyniosą nowe regulacje

Europejska transformacja w kierunku zrównoważonej gospodarki wiąże się z licznymi obowiązkami regulacyjnymi dla przedsiębiorstw. Komisja Europejska, dostrzegając obciążenia administracyjne wynikające z tych regulacji, zaproponowała pakiet uproszczeń, który ma zwiększyć konkurencyjność firm na arenie międzynarodowej, jednocześnie nie rezygnując z celów klimatycznych.

Inicjatywa ta stanowi bezpośrednią odpowiedź na zalecenia raportu Draghi’ego oraz wytyczne zawarte w Kompasie Konkurencyjności UE. Jak wynika z licznych analiz, europejskie przedsiębiorstwa zmagają się z rosnącymi kosztami związanymi z dostosowaniem do wymogów środowiskowych, społecznych i zarządczych (ESG), co negatywnie wpływa na ich pozycję konkurencyjną wobec firm z regionów o mniej restrykcyjnych regulacjach. Pakiet Omnibus ma na celu zmniejszenie tych obciążeń bez kompromisów w kwestii podstawowych celów klimatycznych UE.

Dyrektywa „Stop-the-Clock” – pierwsza część pakietu Omnibus

3 kwietnia 2025 r. Parlament Europejski zatwierdził część „Stop-the-Clock” pakietu Omnibus bez żadnych zmian. Kluczowe elementy tej dyrektywy to:

• Odroczenie o dwa lata wymogów dyrektywy CSRD dla dużych przedsiębiorstw, które jeszcze nie rozpoczęły sprawozdawczości, oraz dla MŚP notowanych na giełdzie
• Opóźnienie o jeden rok terminu transpozycji i pierwszego etapu stosowania dyrektywy CSDDD

Dyrektywa „Stop-the-Clock” stanowi pierwszą i najszybciej wdrażaną część pakietu Omnibus. Zatwierdzona w trybie pilnym przez Parlament Europejski, odzwierciedla rosnącą świadomość instytucji unijnych dotyczącą pilnej potrzeby złagodzenia obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw. Nazwa „Stop-the-Clock” (dosłownie „zatrzymanie zegara”) symbolizuje właśnie to tymczasowe wstrzymanie biegu terminów wdrożenia nowych regulacji.

Dyrektywa została opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE 14 kwietnia i weszła w życie 17 kwietnia 2025 r. Państwa członkowskie mają obowiązek dokonać jej transpozycji do prawa krajowego do 31 grudnia 2025 r. Oznacza to, że krajowe organy regulacyjne muszą dostosować swoje przepisy w ciągu niespełna dziewięciu miesięcy, co w kontekście procesów legislacyjnych stanowi stosunkowo krótki okres. Pokazuje to priorytetowe traktowanie tej kwestii przez instytucje europejskie.

Pakiet Omnibus I – Rewolucyjne zmiany w raportowaniu zrównoważonego rozwoju (CSRD)

Dyrektywa w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD) stanowi jeden z filarów europejskiej strategii ESG. Jej wdrożenie wiąże się jednak ze znacznymi wyzwaniami dla przedsiębiorstw, szczególnie tych o mniejszej skali działalności, które nie dysponują odpowiednimi zasobami do kompleksowego raportowania. Pakiet Omnibus wprowadza znaczące modyfikacje w tym obszarze, które mają na celu zmniejszenie obciążeń bez uszczerbku dla jakości raportowanych danych.

Najważniejsze propozycje zmian w CSRD obejmują:

1. Podniesienie progów obowiązkowego raportowania – obowiązek jedynie dla firm zatrudniających powyżej 1000 pracowników i osiągających roczne obroty powyżej 50 mln euro lub sumę bilansową powyżej 25 mln euro
2. Dobrowolność raportowania dla mniejszych firm zatrudniających poniżej 1000 pracowników
3. Uproszczenie standardów ESRS poprzez zmniejszenie liczby wymaganych punktów danych
4. Usunięcie wymogu standardów sektorowych
5. Pozostawienie standardu ograniczonej pewności (limited assurance) zamiast przejścia na standard wystarczającej pewności (reasonable assurance)

Znaczące podniesienie progów obowiązkowego raportowania stanowi przełomową zmianę w polityce UE dotyczącej zrównoważonego rozwoju. Dotychczas obowiązek raportowania ESG dotyczył firm zatrudniających powyżej 250 pracowników, co obejmowało około 50 000 podmiotów w całej Unii. Nowe progi ograniczą tę liczbę do około 10 000 największych przedsiębiorstw, co oznacza, że 80% firm dotychczas objętych regulacją zostanie z niej wyłączonych. Jest to odpowiedź na liczne głosy krytyczne wskazujące, że wcześniejsze wymogi były nieproporcjonalnie obciążające dla mniejszych podmiotów.

Równie istotne znaczenie ma uproszczenie standardów ESRS (European Sustainability Reporting Standards). Dotychczasowe standardy były krytykowane za nadmierną złożoność i dużą liczbę wymaganych punktów danych, co wiązało się z wysokimi kosztami implementacji dla firm. Uproszczenie standardów oraz usunięcie wymogu raportowania według standardów sektorowych ma na celu znaczące zmniejszenie tych kosztów, przy jednoczesnym zachowaniu istotnych informacji ESG dla inwestorów i innych interesariuszy.

Taksonomia UE – Omnibus wprowadza dobrowolność dla mniejszych podmiotów

Taksonomia UE, jako system klasyfikacji działalności gospodarczej pod kątem zrównoważonego rozwoju, stanowi podstawę wielu regulacji ESG w Unii Europejskiej. Jej praktyczne wdrożenie okazało się jednak znaczącym wyzwaniem dla przedsiębiorstw, wymagającym specjalistycznej wiedzy i zasobów. Pakiet Omnibus wprowadza istotne ułatwienia w tym zakresie, dostosowując wymogi do możliwości różnych kategorii firm.

W zakresie taksonomii UE pakiet Omnibus wprowadza następujące zmiany:

• Dobrowolna sprawozdawczość dla spółek objętych przyszłym zakresem CSRD (duże spółki zatrudniające ponad 1000 pracowników) o obrotach netto do 450 mln euro
• Uproszczenie szablonów sprawozdawczych
• Zwolnienie z oceny kwalifikowalności działalności gospodarczej, która nie ma istotnego znaczenia finansowego (np. nieprzekraczającej 10% całkowitego obrotu)
• Modyfikacje kluczowych wskaźników dla instytucji finansowych, w szczególności wskaźnika zielonych aktywów (GAR) dla banków

Dobrowolność raportowania taksonomicznego dla firm o obrotach do 450 mln euro, nawet jeśli zatrudniają ponad 1000 pracowników, stanowi znaczące odejście od pierwotnych założeń. Zmiana ta ma szczególne znaczenie dla przedsiębiorstw działających w sektorach pracochłonnych, które mimo dużego zatrudnienia mogą generować stosunkowo niższe obroty. Dla tych podmiotów koszty związane z kompleksowym raportowaniem taksonomicznym mogły stanowić nieproporcjonalne obciążenie.

Równie istotne jest wprowadzenie progu istotności na poziomie 10% całkowitego obrotu, nakładów inwestycyjnych lub aktywów ogółem. Pozwala to firmom skoncentrować swoje wysiłki raportowe na głównych obszarach działalności, pomijając marginalne aktywności, które wcześniej również wymagały szczegółowego raportowania. Jest to racjonalne podejście, które pozwala na zachowanie istotnych informacji przy jednoczesnej redukcji zbędnych obciążeń administracyjnych.

Modyfikacje wskaźnika zielonych aktywów (GAR) dla banków odzwierciedlają specyfikę sektora finansowego i trudności, z jakimi borykały się instytucje finansowe przy implementacji wymogów taksonomicznych. Nowe regulacje pozwolą bankom wykluczyć z mianownika wskaźnika GAR ekspozycje związane z przedsiębiorstwami nieobjętymi zakresem CSRD, co znacząco ułatwi raportowanie i poprawi porównywalność danych między instytucjami finansowymi.

Należyta staranność w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSDDD) – mniej obciążeń dla firm

Dyrektywa w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSDDD) wprowadza obowiązek monitorowania łańcuchów dostaw pod kątem ryzyk związanych z prawami człowieka i ochroną środowiska. Choć jej cele są powszechnie akceptowane, praktyczna implementacja budziła obawy ze względu na złożoność globalnych łańcuchów dostaw i trudności w uzyskiwaniu wiarygodnych danych od partnerów biznesowych, szczególnie tych działających poza UE.

Proponowane uproszczenia w obszarze CSDDD to:

• Opóźnienie wprowadzenia obowiązków o rok, do połowy 2028 roku
• Skupienie na bezpośrednich dostawcach – zwolnienie firm z obowiązku systematycznego monitorowania całego łańcucha wartości
• Zmniejszenie częstotliwości ocen partnerów biznesowych z corocznych na raz na pięć lat
• Ograniczenie żądań informacyjnych kierowanych do MŚP
• Usunięcie obowiązku zakończenia relacji biznesowych jako środka ostatecznego – w zamian możliwość zawieszenia umowy

Przesunięcie terminu wdrożenia CSDDD o rok, do połowy 2028 roku, daje przedsiębiorstwom dodatkowy czas na przygotowanie systemów monitorowania i raportowania. Jest to szczególnie istotne w kontekście złożoności wymagań dotyczących należytej staranności, które często wymagają znaczących zmian w procesach zakupowych i zarządzaniu łańcuchem dostaw.

Fundamentalną zmianą jest ograniczenie zakresu monitoringu do bezpośrednich dostawców. Wcześniejsze wymogi, obejmujące cały łańcuch wartości, były trudne do zrealizowania w praktyce, szczególnie dla firm działających w sektorach o rozbudowanych, globalnych łańcuchach dostaw. Nowe podejście koncentruje się na obszarach, gdzie przedsiębiorstwa mają realny wpływ i dostęp do informacji, co zwiększa efektywność regulacji.

Zmniejszenie częstotliwości ocen partnerów biznesowych z corocznych na raz na pięć lat również stanowi znaczące odciążenie administracyjne. Coroczne, kompleksowe oceny wszystkich dostawców były czasochłonne i kosztowne, a ich wartość dodana w przypadku stabilnych relacji biznesowych była kwestionowana. Pięcioletni cykl pozwala na bardziej dogłębne analizy przy jednoczesnym zmniejszeniu obciążeń.

Usunięcie obowiązku zakończenia relacji biznesowych jako środka ostatecznego i zastąpienie go możliwością zawieszenia umowy wprowadza większą elastyczność w zarządzaniu łańcuchem dostaw. Wcześniejsze wymogi mogły prowadzić do nagłego zrywania długotrwałych relacji biznesowych z powodu niezgodności formalnych, co mogło mieć negatywne konsekwencje zarówno dla firm, jak i ich dostawców, szczególnie w regionach rozwijających się.

Mechanizm CBAM – wyłączenie małych importerów przez Omnibusa

Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂ (CBAM) jest kluczowym elementem europejskiej polityki klimatycznej, mającym na celu zapobieganie „ucieczce emisji” poprzez opodatkowanie importu towarów z krajów o mniej rygorystycznych normach emisyjnych. Jego wdrożenie wiąże się jednak ze znacznymi obciążeniami administracyjnymi, szczególnie dla mniejszych importerów, którzy mogą nie dysponować odpowiednimi zasobami do szczegółowego monitorowania i raportowania emisji związanych z importowanymi towarami.

Pakiet Omnibus wprowadza również istotne zmiany w tym mechanizmie:

• Wyłączenie około 90% importerów poprzez ustanowienie progu 50 ton rocznie dla importowanych towarów
• Uproszczenie procedur dla mniejszych podmiotów, w tym ograniczenie biurokracji związanej z domaganiem się obniżenia kosztów CBAM
• Wzmocnienie przepisów dotyczących przeciwdziałania nadużyciom

Ustanowienie progu 50 ton rocznie dla towarów objętych CBAM stanowi rewolucyjną zmianę w strukturze tego mechanizmu. Dotychczasowe przepisy obejmowały cały import o wartości powyżej 150 euro, co nakładało nieproporcjonalne obciążenia na drobnych importerów, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa oraz osoby fizyczne. Nowy próg wyklucza około 182 000 z 200 000 importerów objętych obecnie systemem, jednocześnie obejmując 99% emisji CO₂ związanych z importem.

Uproszczenie procedur dla pozostałych podmiotów, szczególnie w zakresie obliczania emisji i wymogów sprawozdawczych, dodatkowo zmniejsza obciążenia administracyjne. Istotnym ułatwieniem jest również zobowiązanie Komisji do publikowania od 2027 r. średnich rocznych cen uprawnień do emisji w innych krajach, co zwalnia importerów z konieczności samodzielnego dokonywania tych obliczeń.

Jednocześnie pakiet Omnibus wzmacnia przepisy dotyczące przeciwdziałania nadużyciom, co ma zapewnić skuteczność CBAM mimo złagodzenia wymogów administracyjnych. Komisja Europejska we współpracy z organami krajowymi opracuje wspólną strategię przeciwdziałania obchodzeniu przepisów, co ma zapobiec potencjalnym nadużyciom wynikającym z uproszczenia systemu.

InvestEU i EFSI – wsparcie finansowe i mniej biurokracji

Pakiet Omnibus obejmuje również uproszczenia w zakresie programów finansowania, takich jak InvestEU i Europejskie Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne (EFSI). Zmiany te mają na celu zwiększenie dostępności finansowania dla przedsiębiorstw, szczególnie MŚP, przy jednoczesnym zmniejszeniu obciążeń administracyjnych związanych z raportowaniem i monitorowaniem.

Komisja Europejska proponuje następujące zmiany:

• Zmniejszenie częstotliwości i zakresu raportów dla partnerów wdrażających InvestEU i EFSI
• Uproszczenie treści sprawozdań wymaganych od MŚP i ostatecznych odbiorców
• Zwiększenie gwarancji UE o 2,5 mld euro
• Ułatwienie łącznego wykorzystania gwarancji InvestEU z istniejącymi zdolnościami dostępnymi w ramach innych programów

Uproszczenia w zakresie raportowania dla partnerów wdrażających InvestEU i innych instrumentów finansowych mogą przynieść oszczędności sięgające 350 mln euro. Jest to szczególnie istotne dla pośredników finansowych i ostatecznych odbiorców funduszy, którzy często muszą poświęcać znaczne zasoby na spełnienie wymogów sprawozdawczych, co zmniejsza efektywność wsparcia publicznego.

Zwiększenie gwarancji UE o 2,5 mld euro oraz ułatwienie łącznego wykorzystania różnych instrumentów finansowych ma potencjał uwolnienia dodatkowych 50 mld euro na inwestycje publiczne i prywatne. Środki te mają być kierowane przede wszystkim na innowacje w kluczowych sektorach, takich jak czyste technologie, cyfryzacja i zrównoważona infrastruktura, wspierając jednocześnie cele klimatyczne UE i konkurencyjność europejskiej gospodarki.

Jakie korzyści przyniesie Pakiet Omnibus?

Pakiet Omnibus Simplification stanowi kompleksową odpowiedź na wyzwania związane z wdrażaniem ambitnej polityki klimatycznej UE przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw. Jego wdrożenie ma przynieść wymierne korzyści zarówno dla gospodarki UE jako całości, jak i dla poszczególnych przedsiębiorstw, szczególnie tych o mniejszej skali działalności.

Komisja Europejska przewiduje następujące korzyści z wdrożenia pakietu Omnibus:

• Redukcja biurokracji o 25% dla wszystkich firm i o 35% dla MŚP do 2029 roku
• Ochrona MŚP przed nadmiernymi żądaniami informacyjnymi
• Oszczędności dla europejskich przedsiębiorstw rzędu 6,3 miliarda euro rocznie
• Uwolnienie dodatkowych 50 miliardów euro na inwestycje publiczne i prywatne
• Zwiększenie konkurencyjności UE na globalnym rynku
• Wsparcie dla innowacji i zrównoważonego rozwoju

Redukcja biurokracji o 25% dla wszystkich firm i o 35% dla MŚP stanowi ambitny cel, który ma być osiągnięty do końca kadencji obecnej Komisji Europejskiej w 2029 roku. Jest to element szerszej strategii zmniejszania obciążeń administracyjnych, które według licznych analiz hamują innowacyjność i wzrost gospodarczy w UE, szczególnie w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw.

Ochrona MŚP przed nadmiernymi żądaniami informacyjnymi ze strony większych partnerów biznesowych ma szczególne znaczenie w kontekście efektu „trickle-down”, gdzie obowiązki regulacyjne dużych firm były przenoszone na ich mniejszych dostawców i podwykonawców. Pakiet Omnibus wprowadza mechanizmy ograniczające ten efekt, co ma zapobiec sytuacji, w której MŚP, formalnie wyłączone z obowiązków regulacyjnych, są zmuszone do ich spełniania pod presją partnerów biznesowych.

Szacowane oszczędności dla europejskich przedsiębiorstw rzędu 6,3 miliarda euro rocznie wynikają z redukcji kosztów związanych z raportowaniem ESG, monitorowaniem łańcuchów dostaw oraz dostosowaniem do wymogów CBAM. Środki te mogą być przekierowane na inwestycje w innowacje i rozwój, co wspiera długoterminową konkurencyjność europejskiej gospodarki.

Uwolnienie dodatkowych 50 miliardów euro na inwestycje publiczne i prywatne, głównie poprzez uproszczenia w programach InvestEU i EFSI, ma kluczowe znaczenie dla realizacji celów transformacji ekologicznej i cyfrowej UE. Skierowanie tych środków na czyste technologie, cyfryzację i zrównoważoną infrastrukturę ma wspierać zarówno cele klimatyczne, jak i konkurencyjność gospodarczą.

Co dalej z pakietem Omnibus?

Pakiet Omnibus Simplification, mimo swojego przełomowego charakteru, znajduje się wciąż na wczesnym etapie procesu legislacyjnego. Jego pełna implementacja wymaga szeregu działań ze strony instytucji unijnych oraz państw członkowskich, co może zająć znaczący czas i podlegać modyfikacjom w trakcie procesu negocjacyjnego.

Dotychczasowe doświadczenia z procesem legislacyjnym w UE sugerują, że pakiet Omnibus może ulec pewnym modyfikacjom w trakcie negocjacji. Parlament Europejski, reprezentujący interesy obywateli UE, może dążyć do zachowania większej części pierwotnych ambicji środowiskowych, podczas gdy Rada UE, reprezentująca państwa członkowskie, może faworyzować dalsze uproszczenia i złagodzenia wymogów. Kluczowe znaczenie będą miały negocjacje trójstronne (trilogi) między Komisją, Parlamentem i Radą, które zadecydują o ostatecznym kształcie pakietu.

Nawet po formalnym przyjęciu przez instytucje UE, implementacja pakietu Omnibus będzie wymagała transpozycji do prawa krajowego przez poszczególne państwa członkowskie. Proces ten może przebiegać z różną szybkością w różnych krajach, co może prowadzić do tymczasowych różnic w wymogach regulacyjnych między państwami członkowskimi. Dlatego też przedsiębiorstwa działające w wielu krajach UE powinny na bieżąco monitorować postępy w implementacji pakietu w poszczególnych jurysdykcjach.

Komisja Europejska podkreśla, że uproszczenie przepisów jest kluczowe dla zwiększenia konkurencyjności i zrównoważonego rozwoju w UE, ale jednocześnie nie oznacza rezygnacji z celów klimatycznych i środowiskowych. Pakiet Omnibus ma na celu nie tyle obniżenie ambicji, co zwiększenie efektywności regulacji poprzez koncentrację wysiłków na obszarach o największym potencjale wpływu. Jest to zgodne z zasadą proporcjonalności, która stanowi jedną z podstawowych zasad prawa UE.

Przemysław Chimczak-Bratkowski

Akademia ESG to największa w Polsce baza wiedzy o ESG. Inspirujemy do wdrażania zrównoważonych praktyk, stając się miejscem pierwszego wyboru dla każdego, szukającego najlepiej przygotowanych informacji na temat ESG. E-mail: p.chimczak@akademiaesg.pl

Napisz do nas