Realizacja 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju to ambitne wyzwanie, które od 2015 r. angażuje Polskę na wielu płaszczyznach – od transformacji energetycznej po poprawę jakości życia obywateli. Choć Polska może pochwalić się znacznymi postępami, zwłaszcza w zakresie odnawialnych źródeł energii i cyfryzacji administracji publicznej, to jednak w wielu obszarach wciąż występują problemy, które wymagają dalszej interwencji.
Z artykułu dowiesz się:
- Które cele zrównoważonego rozwoju udało się już osiągnąć?
- Jakie innowacyjne programy i inicjatywy wspierają zrównoważony rozwój?
- Jakie wyzwania stoją jeszcze przed Polską w realizacji postanowień Agendy 2030?
W 2015 r. Polska dołączyła do globalnej inicjatywy na rzecz zrównoważonego rozwoju, przyjmując rezolucję ONZ „Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030”. Uchwała ta zobowiązała kraje członkowskie do realizacji 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju, które mają na celu wyeliminowanie ubóstwa, promowanie dobrobytu i ochronę planety. Kraje mają czas na zrealizowanie tych celów do 2030 r.
Dla każdego z 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju wyznaczono konkretne zadania do zrealizowania – łącznie jest ich 169. Każde z tych zadań jest monitorowane za pomocą 231 wskaźników, które mierzą postępy w ich realizacji. Polska obecnie zajmuje 10. miejsce na świecie pod względem realizacji Agendy 2030, spośród 195 krajów członkowskich ONZ. Za monitorowanie i raportowanie postępów w realizacji celów Agendy 2030 w Polsce odpowiedzialny jest Główny Urząd Statystyczny (GUS).
Poniższa grafika przedstawia 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju, które zostały wyznaczone w ramach Agendy 2030.
Źródło: Cele zrównoważonego rozwoju – Ministerstwo Rozwoju i Technologii – Portal Gov.pl (www.gov.pl)
O tym w jaki sposób Polska wdraża zadania, można dowiedzieć się z opracowania Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju w Polsce Raport 2023, opracowanego przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii na podstawie danych GUS, w którym szczegółowo zidentyfikowano postępy i wyzwania w każdym z 17 obszarów zrównoważonego rozwoju.
To już udało się zrealizować
Większość celów zrównoważonego rozwoju w Polsce zostało już osiągniętych lub przynajmniej poczyniono znaczące postępy w ich realizacji.
Zadania na rzecz klimatu
Polska szczególnie wyróżniła się osiągając zadowalające efekty w zakresie odnawialnych źródeł energii (OZE) (cel 7 – Czysta i dostępna energia). Udział energii odnawialnej w końcowym zużyciu energii wzrósł z 14,9 proc. w 2018 r. do 15,6 proc. w 2021 r., a moc zainstalowanych OZE wzrosła o 8,2 GW, czyli o 97,77 proc. w stosunku do 2018 r. Fotowoltaika stała się największym źródłem OZE, z mocą przekraczającą 12 GW w 2022 r. Liczba mikroinstalacji wzrosła z 28,8 tys. w 2017 r. do ponad 1,2 mln w 2022 r. Polska obniżyła też emisje gazów cieplarnianych o 21 proc. w latach 1990-2020 (cel 13 – Działania w dziedzinie klimatu). Równocześnie nastąpiła poprawa jakości powietrza, co wpłynęło na spadek stężenia pyłu PM2,5 – od 2018 r. narażenie na ten rodzaj zanieczyszczeń zmniejszyło się z 22 do 17 µg/m3 (cel 11 —Zrównoważone miasta i społeczności).
Źródło: Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju w Polsce Raport 2023
Lepsza sytuacja kobiet
W Polsce poprawie uległa także sytuacja kobiet (cel 5 – Równość płci), które łączą życie rodzinne z zawodowym. Dostęp do opieki nad dziećmi do lat 3 znacznie się poprawił – odsetek dzieci objętych opieką instytucjonalną wzrósł z 19 proc. do 32,7 proc. w latach 2018-2022. Kobiety stanowią 34 proc. założycieli firm w Polsce, co przewyższa średnią UE wynoszącą, ale ich udział w zarządach i radach nadzorczych wynosi jedynie 14-16 proc. Mimo że luka płacowa zmniejszyła się z 8,5 proc. do 4,5 proc. w latach 2018-2020 (średnia dla UE to 13 proc.), różnice w wynagrodzeniach nadal istnieją.
Źródło: Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju w Polsce Raport 2023
Postępy w zatrudnieniu, innowacjach i cyfryzacji
Rośnie też aktywność zawodowa osób z niepełnosprawnościami (cel 8 – Wzrost gospodarczy i godna praca), których wskaźnik zatrudnienia wzrósł z 26,2 proc. do 30,7 proc. Polska stopniowo zwiększa wydatki na badania i rozwój (cel 9 – Innowacyjność, przemysł, infrastruktura), które wzrosły z 1 proc. PKB w 2015 r. do 1,44 proc. w 2021 r. W 2021 r. blisko 40 proc. Polaków załatwiało sprawy urzędowe online, co stanowi znaczący skok w porównaniu z 25 proc. w 2018 r. (cel 16 – Pokój, sprawiedliwość i silne instytucje).
Źródło: Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju w Polsce Raport 2023
Te konkretne dane pokazują, że Polska poczyniła znaczne postępy w ważnych obszarach zrównoważonego rozwoju, co przybliża kraj do realizacji Agendy 2030. Niemniej jednak, niektóre cele wciąż wymagają dalszego zaangażowania.
Obszary wymagające dalszego działania
Mimo podjęcia szeregu działań, Polska wciąż nie poprawiła się w czterech obszarach Agendy 2030. Dotyczą one walki z ubóstwem, głodem, nierównościami a także działań zmierzających do odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji.
Cel 1 – Koniec z ubóstwem
W Polsce, mimo pewnych postępów, ubóstwo wciąż stanowi wyzwanie, zwłaszcza wśród gospodarstw znajdujących się na terenach wiejskich. W ostatnich latach zasięg ubóstwa skrajnego spadł z 5,4 proc. do 4,2 proc., a poziom dochodu rozporządzalnego na osobę wzrósł o 18 proc. Jednak nadal istnieją wyzwania, takie jak deficyt mieszkaniowy, szacowany na 453 tys. mieszkań. Problem ten dotyka około 3,1 proc. gospodarstw domowych.
Źródło: Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju w Polsce Raport 2023
Walka z ubóstwem odbywa się poprzez programy socjalne, takie jak „Rodzina 500+”, „Dobry Start”, „Karta Dużej Rodziny” oraz „Mieszkanie+”. Programy te mają na celu wsparcie rodzin i poprawę ich warunków życia, zwłaszcza w kontekście dostępu do podstawowych zasobów, takich jak edukacja, mieszkanie i opieka społeczna. Potrzebna jest kontynuacja wsparcia dla osób starszych, z niepełnosprawnościami, w kryzysie bezdomności i z zaburzeniami psychicznymi. Dodatkowo, należy zintensyfikować działania na rzecz zwiększenia liczby dostępnych cenowo lokali mieszkaniowych.
Cel 2 – Zero głodu
Polska charakteryzuje się dużym potencjałem produkcji rolnej zapewniającym samowystarczalność żywnościową. Eksport produktów rolno-spożywczych rośnie z roku na rok i obecnie stanowi ok. 13 proc. wartości polskiego eksportu. W Polsce wdrażany jest model rolnictwa zrównoważonego, który wspiera kooperację między rolnikami oraz promuje żywność wysokiej jakości. Programy wspierające rolnictwo ekologiczne, jak również rozwój technologii rolnych, przyczyniają się do poprawy efektywności tego sektora. Wzmacniane są także programy przeciwdziałające marnotrawieniu żywności, a duże sklepy spożywcze są zobowiązane do przekazywania niesprzedanej żywności organizacjom pożytku publicznego. Mimo tego, nadal istnieje potrzeba walki z marnotrawieniem żywności i nadmierną eksploatacją zasobów naturalnych. Wciąż brakuje systemowych rozwiązań, które ograniczyłyby te straty, zwłaszcza na etapie produkcji i dystrybucji. Wzmocnienia wymaga także odporność łańcuchów dostaw na zmiany klimatyczne, co będzie ważne w przyszłości, gdyż zmieniające się warunki pogodowe coraz bardziej wpływają na rolnictwo.
Cel 10 – Mniej nierówności
W porównaniu z 2018 r. nierówności dochodowe w Polsce nieco zmalały. Współczynnik Giniego, który określa ich skalę, w 2021 r. wyniósł 26,8 (wobec 27,8 w 2018 r.). W tym okresie obniżyły się również dysproporcje między miastem a wsią. Nieznacznie zmniejszyły się dysproporcje pomiędzy dochodami najbogatszych i najbiedniejszych mieszkańców kraju. Największe różnice w dochodach obserwuje się w regionie warszawskim, podczas gdy najmniejsze – w regionie lubuskim.
Źródło: Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju w Polsce Raport 2023
Polska wprowadziła szereg reform mających na celu zmniejszenie nierówności, takich jak obniżenie podatku PIT z 17 proc. do 12 proc. oraz zwiększenie kwoty wolnej od podatku do 30 tys. złotych. Programy takie jak: „Dostępność Plus”, „Opieka 75+”, oraz ulgi podatkowe również wspierają walkę z nierównościami dochodowymi poprzez redystrybucję środków wśród potrzebujących. Jednak nadal jest potrzeba wspierania mniej rozwiniętych obszarów kraju (np. województwo lubelskie). Istnieje ryzyko, że bogatsze regiony, będą się dalej rozwijać szybciej niż te biedniejsze. Ponadto, pomimo reform podatkowych, różnice w wynagrodzeniach i dostępie do edukacji oraz usług publicznych są wciąż wyraźne, co wymaga dalszych działań w zakresie inkluzji społecznej i równości szans.
Cel 12 – Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja
Polska stara się rozwijać zrównoważone wzorce konsumpcji i produkcji, wprowadzając innowacje wspierające recykling i redukcję negatywnego wpływu na środowisko. Wdrożenie gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) jest jednym z ważniejszych elementów transformacji przemysłu i konsumpcji. W Polsce opracowano „Mapę drogową transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym” (Mapa GOZ), która ma na celu zmianę na każdym etapie cyklu życia produktów – od projektowania po gospodarowanie odpadami. Jednak wciąż istnieje wiele wyzwań w realizacji tych zadań. W Polsce planowane jest wprowadzenie systemu kaucyjnego dla opakowań z tworzyw sztucznych, szkła i metalu, co ma na celu zwiększenie poziomu recyklingu tych materiałów. Niestety, w latach 2018-2020 odnotowano spadek wskaźnika powtórnego wykorzystania materiałów z 9,8 proc. do 7,5 proc.
Źródło: Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju w Polsce Raport 2023
Na tle innych państw europejskich Polska wciąż pozostaje w tyle pod względem recyklingu, gdzie kraje takie jak Belgia, czy Niemcy osiągają znacznie wyższe wskaźniki ponownego wykorzystania surowców. Wprowadzenie systemu kaucyjnego ma zatem szansę istotnie poprawić te wyniki i zbliżyć Polskę do standardów unijnych.
Polska poczyniła znaczne postępy w ważnych obszarach zrównoważonego rozwoju, co przybliża kraj do realizacji Agendy 2030. Niemniej jednak, niektóre cele wciąż wymagają dalszej pracy. Tylko poprzez konsekwentne działania możliwe będzie zapewnienie zrównoważonej przyszłości i sprostanie globalnym wyzwaniom, które stoją przed Polską i światem.
Jeśli wiadomość nie dotarła, prosimy o sprawdzenie folderu ze spamem.
W razie jakichkolwiek problemów zachęcamy do kontaktu na adres e-mail: kontakt@akademiaesg.pl
