Od 1 stycznia 2025 r. w całej Polsce obowiązuje nowe prawo nakładające na mieszkańców obowiązek oddzielnej segregacji odpadów tekstylnych. Przepisy te są efektem implementacji unijnych dyrektyw dotyczących gospodarki o obiegu zamkniętym. Nowy system już działa, a jego skuteczność zależy zarówno od infrastruktury stworzonej przez gminy, jak i od stopnia zaangażowania samych mieszkańców.

Z artykułu dowiesz się:

• Jak wygląda praktyczna realizacja obowiązku segregacji tekstyliów w 2025 roku?
• W jaki sposób gminy organizują zbiórkę tekstyliów i co zmieniło się od stycznia?
• Które działania edukacyjne najskuteczniej zwiększają świadomość mieszkańców?

Segregacja tekstyliów w praktyce – obowiązek, który już działa

Od początku roku każda gmina w Polsce ma obowiązek zapewnienia mieszkańcom dostępu do systemu zbiórki tekstyliów. Odzież, pościel, ręczniki, firany i inne zużyte tekstylia muszą być oddzielane od odpadów zmieszanych i dostarczane do specjalnych punktów – głównie PSZOK-ów oraz pojemników do selektywnej zbiórki ustawianych w przestrzeni miejskiej. Przepisy wyraźnie podkreślają, że tekstylia muszą być czyste, suche i niezanieczyszczone, aby mogły trafić do recyklingu lub ponownego użycia.

Wdrożenie tego obowiązku ma ograniczyć liczbę odpadów tekstylnych trafiających na składowiska. Do tej pory nawet 90 proc. używanej odzieży lądowało w śmieciach zmieszanych, bez szans na odzysk. Dziś – już po kilku miesiącach obowiązywania nowych przepisów – wiele samorządów zauważa wzrost ilości zbieranych tekstyliów i zainteresowania tematyką odpowiedzialnej konsumpcji odzieżowej.

Jak gminy radzą sobie z organizacją zbiórki?

Większość samorządów zdecydowała się na kombinację stałych punktów zbiórki i pojemników ulicznych. Najlepiej działające gminy wdrożyły przejrzyste systemy informacyjne – z mapami lokalizacji, harmonogramami odbiorów i aplikacjami umożliwiającymi zgłaszanie przepełnionych kontenerów. Pojawiły się też inicjatywy mobilne: tzw. „tekstylobusy”, czyli pojazdy zbierające odzież z wyznaczonych lokalizacji w określonych terminach. Część samorządów współpracuje z organizacjami społecznymi, które zajmują się sortowaniem i redystrybucją ubrań nadających się do ponownego użycia.

Największym wyzwaniem okazała się logistyka i konieczność informowania mieszkańców o zmianach. Gminy, które rozpoczęły kampanie informacyjne z wyprzedzeniem, dziś notują wyższy poziom zbiórki i mniejsze zanieczyszczenie strumienia tekstyliów. Samorządy, które nie zainwestowały w edukację, muszą teraz nadrabiać zaległości, często mierząc się z nieprawidłową segregacją lub brakiem zaangażowania mieszkańców.

Edukacja elementem skutecznej segregacji tekstyliów

Wprowadzenie nowego obowiązku prawnego bez odpowiedniego przygotowania informacyjnego grozi nieefektywnością. Dlatego gminy, które rozpoczęły działania edukacyjne już w 2024 r., osiągają obecnie znacznie lepsze wyniki. Najbardziej efektywne są programy łączące elementy edukacji formalnej (lekcje w szkołach, warsztaty) z kampaniami społecznymi prowadzonymi w mediach lokalnych i mediach społecznościowych. Szczególnie skuteczne okazują się lokalne akcje typu „drugie życie ubrań” – np. re-butiki, punkty wymiany, warsztaty naprawy i upcyklingu.

Warto podkreślić, że edukacja nie może ograniczać się do informacji technicznych. Musi uwzględniać zmianę postaw – promowanie odpowiedzialnej konsumpcji, świadomości ekologicznej i rozumienie konsekwencji nadprodukcji ubrań. Coraz częściej edukacja tekstylna łączy się też z ideą mody cyrkularnej i zasadami zero waste. Ma szansę nie tylko poprawić jakość segregacji, ale także ograniczyć samą ilość odpadów tekstylnych generowanych przez gospodarstwa domowe.

Co dalej z systemem segregacji tekstyliów?

Choć przepisy obowiązują już od kilku miesięcy, wiele elementów systemu wciąż się stabilizuje. Część gmin testuje nowe modele zbiórki, pojawiają się też pierwsze dane dotyczące odzysku i dalszego zagospodarowania zebranego materiału. Równolegle trwają prace nad rozszerzeniem odpowiedzialności producentów odzieży (EPR – extended producer responsibility), co oznacza, że w niedalekiej przyszłości firmy odzieżowe będą musiały ponosić część kosztów zbiórki i recyklingu swoich produktów.

Wprowadzenie obowiązkowej segregacji tekstyliów to ważny krok w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym i ograniczenia wpływu przemysłu odzieżowego na środowisko. Duże znaczenie ma teraz konsekwentne wdrażanie rozwiązań lokalnych i budowanie świadomości mieszkańców, która wykracza poza obowiązek prawny i zmienia codzienne nawyki konsumpcyjne.

Zuzanna Czernicka

Account Manager w Akademii ESG - największej w Polsce bazie wiedzy o ESG. Inspirujemy do wdrażania zrównoważonych praktyk, stając się miejscem pierwszego wyboru dla każdego, szukającego najlepiej przygotowanych informacji na temat ESG. E-mail: z.czernicka@akademiaesg.pl

Napisz do nas