Jakie ograniczenia wprowadza Zielony Ład?

Europejski Zielony Ład, choć ambitny w swoich celach klimatycznych, narzuca przedsiębiorstwom i państwom członkowskim wymogi, które mogą być poważnymi wyzwaniami operacyjnymi i finansowymi. Transformacja w kierunku neutralności klimatycznej do 2050 r. wymaga gruntownych zmian w sposobie prowadzenia biznesu.

Z artykułu dowiesz się:

• Jakie ograniczenia emisyjne czekają na polskie firmy?
• Które sektory gospodarki najbardziej odczują wady Zielonego Ładu?
• Jak nowe regulacje wpłyną na konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw?

Emisje gazów cieplarnianych – nowe standardy dla przemysłu

Zielony ład ograniczenia dotykają niemal każdego sektora gospodarki europejskiej – od energetyki po rolnictwo. Redukcja emisji o co najmniej 55 proc. do 2030 roku w porównaniu z 1990 rokiem to jeden z najbardziej wymagających celów Zielonego Ładu. Przedsiębiorstwa muszą przygotować się na rozszerzenie Systemu Handlu Emisjami na nowe sektory, w tym transport drogowy i budynki w ramach tak zwanego ETS2. Szczególnie dotkliwy okazuje się Mechanizm Wyrównania Ceny Emisji na Granicy (CBAM), który nakłada opłaty na import towarów o dużym śladzie węglowym. Firmy importujące cement, stal, aluminium, nawozy czy energię elektryczną muszą monitorować i raportować emisje związane z tymi produktami, a to generuje dodatkowe koszty administracyjne. Ograniczenia Zielonego Ładu w tym obszarze mogą znacząco wpłynąć na konkurencyjność importowanych towarów.

Energetyka w pułapce transformacji

Sektor energetyczny stoi przed jednymi z najpoważniejszych wyzwań związanych z implementacją Zielonego Ładu. Pakiet „Gotowi na 55″ (Fit for 55) podnosi cele dotyczące udziału odnawialnych źródeł energii oraz efektywności energetycznej we wszystkich państwach członkowskich. Nowe dyrektywy dotyczące efektywności budynków wprowadzają minimalne standardy termoizolacji i modernizacji instalacji grzewczych. Właściciele nieruchomości muszą przygotować się na znaczne inwestycje w modernizację, co może przełożyć się na wzrost kosztów utrzymania budynków. Rozwój rynku zielonego wodoru i infrastruktury dla inteligentnych sieci energetycznych wymaga dodatkowo ogromnych nakładów kapitałowych, które nie zawsze mogą być pokryte przez obecne mechanizmy wsparcia.

Transport – koniec ery silników spalinowych

Zielony ład wady najwyraźniej widać w sektorze transportu, gdzie obowiązek stopniowego wycofywania pojazdów spalinowych do połowy XXI wieku stawia przed firmami transportowymi poważne dylematy. Nowe limity emisji dwutlenku węgla dla samochodów osobowych i dostawczych oraz kary za ich przekroczenia zmuszają producentów do przyspieszenia elektryfikacji flot. Rozwój sieci stacji ładowania pojazdów elektrycznych wymaga koordynacji między sektorem publicznym a prywatnym, co nie zawsze przebiega sprawnie. Firmy transportowe muszą liczyć się z wysokimi kosztami wymiany floty na pojazdy elektryczne, podczas gdy infrastruktura ładowania wciąż pozostaje niewystarczająca w wielu regionach Europy.

Przemysł wobec obiegu zamkniętego

ESPR (Ecodesign for Sustainable Products Regulation) wprowadza wymóg projektowania produktów z myślą o trwałości, demontażu i recyklingu. Producenci muszą przeprojektować swoje linie produkcyjne, a to wiąże się z dodatkowymi kosztami badań i rozwoju oraz potencjalnym wydłużeniem czasu wprowadzania nowych produktów na rynek. Nowe cele recyklingu odpadów komunalnych i przemysłowych oraz zakaz składowania niektórych rodzajów odpadów stawiają przed przedsiębiorstwami wyzwanie reorganizacji całych łańcuchów wartości. Gospodarka obiegu zamkniętego wymaga inwestycji w nowe technologie przetwarzania, które nie zawsze są ekonomicznie opłacalne w krótkim okresie.

Rolnictwo między ekologią a produktywnością

Strategia „Od pola do stołu” wprowadza ograniczenia stosowania pestycydów chemicznych o 50 proc. oraz nawozów o co najmniej 50 proc., jednocześnie zakładając wzrost upraw ekologicznych. Rolnicy muszą przystosować się do nowych norm środowiskowych dotyczących ochrony gleb, różnorodności biologicznej i dobrostanu zwierząt. Może to wpłynąć na poziom plonów i rentowność gospodarstw. Obowiązkowe due diligence łańcucha dostaw w ramach rozporządzenia o odlesianiu wymaga od firm weryfikacji pochodzenia surowców, by zapobiegać wylesianiu. Przedsiębiorstwa spożywcze muszą wdrożyć kosztowne systemy śledzenia pochodzenia surowców. Może to komplikować relacje z dostawcami spoza Unii Europejskiej.

Chemikalia pod lupą regulatorów

Strategia Chemikaliów na rzecz Zrównoważenia zaostrza kryteria dopuszczania substancji w ramach REACH i wprowadza zakaz eksportu pestycydów zabronionych w UE. Przemysł chemiczny stoi przed koniecznością przeprowadzenia kosztownych badań nad alternatywnymi substancjami oraz reorganizacji portfela produktowego. Plany „Zero zanieczyszczeń” uszczelniają normy jakości powietrza, wody i gleby, nakładając limity emisji zanieczyszczeń dla przemysłu. Firmy muszą inwestować w zaawansowane technologie oczyszczania. Zwiększa to koszty operacyjne, szczególnie w sektorach o wysokiej emisyjności.

Mechanizmy wsparcia versus rzeczywistość

Choć Społeczny Fundusz Klimatyczny ma łagodzić skutki transformacji dla gospodarstw domowych i małych przedsiębiorstw, jego środki mogą okazać się niewystarczające wobec skali potrzeb. Państwa członkowskie, które nie osiągną wymaganych celów klimatycznych, tracą dostęp do części unijnych funduszy, co może pogłębić dysproporcje rozwojowe między regionami. Kary administracyjne i finansowe za niespełnienie nowych wymogów, na przykład za nadmierne emisje w systemie ETS 2 czy stosowanie niezatwierdzonych pestycydów, mogą poważnie obciążyć budżety przedsiębiorstw. System wsparcia nie zawsze nadąża za tempem wprowadzanych ograniczeń.

Polska w centrum zmian

Dla Polski ograniczenia Zielonego Ładu mają szczególne znaczenie ze względu na strukturę gospodarki opartej na węglu. Uwarunkowanie pełnego dostępu do środków unijnych od zobowiązania się do neutralności klimatycznej do 2050 roku stawia kraj przed trudnym wyborem między finansowaniem a polityką energetyczną.

Konieczność dostosowania sektora rolno-spożywczego do norm środowiskowych spotkała się z protestami rolników, co doprowadziło do zmian w przepisach w 2024 roku, w tym zniesienia wymogu ugorowania 4 proc. gruntów ornych. Przygotowanie przedsiębiorstw eksportujących do dodatkowych obowiązków związanych z CBAM wymaga wprowadzenia kosztownych systemów śledzenia emisji i pochodzenia surowców.

NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI

1. Zielony ład ograniczenia obejmują praktycznie wszystkie sektory gospodarki europejskiej, wymagając od przedsiębiorstw znacznych inwestycji w nowe technologie i systemy monitorowania, co może obciążyć ich konkurencyjność w krótkim okresie.
2. Mechanizmy wsparcia finansowego nie zawsze nadążają za tempem wprowadzanych regulacji, pozostawiając firmy – szczególnie małe i średnie przedsiębiorstwa – z trudnościami w pokryciu kosztów transformacji ekologicznej.
3. Polska, ze względu na swoją strukturę gospodarczą opartą na przemyśle ciężkim i węglu, stoi przed szczególnie dużymi wyzwaniami w implementacji Zielonego Ładu, co wymaga strategicznego podejścia do zrównoważonego rozwoju i dekarbonizacji.

Aleksandra Mrozek-Nowak

Akademia ESG to największa w Polsce baza wiedzy o ESG. Inspirujemy do wdrażania zrównoważonych praktyk, stając się miejscem pierwszego wyboru dla każdego, szukającego najlepiej przygotowanych informacji na temat ESG. E-mail: a.mrozek@akademiaesg.pl

Napisz do nas