W świecie, w którym transformacja energetyczna staje się nie tyle celem, co koniecznością, klastry energetycznewyłaniają się jako dynamiczna forma lokalnej współpracy na rzecz dekarbonizacji, efektywności energetycznej i odporności systemowej. Wpisując się w założenia Fit for 55, Agendy 2030, dyrektywy CSRD oraz strategii ESG, klastry przekształcają tradycyjny model energetyki scentralizowanej w strukturę rozproszoną, elastyczną i zintegrowaną z potrzebami społeczności, przedsiębiorstw i samorządów. To nie tylko infrastruktura – to nowa logika energetyczna, w której energia staje się lokalnym zasobem zarządzanym wspólnie i świadomie.
Klastry energetyczne jako fundament zrównoważonej dekarbonizacji
Zgodnie z unijnym pakietem Fit for 55, państwa członkowskie zobowiązane są do znaczącego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w miksie energetycznym. Klastry energetyczne, będące formalnymi porozumieniami lokalnych producentów i odbiorców energii, umożliwiają efektywne wdrażanie tych założeń na poziomie mikro – w gminach, powiatach, parkach przemysłowych i aglomeracjach.
W modelu klastra, energia jest produkowana i konsumowana lokalnie, co ogranicza straty przesyłowe, stabilizuje sieć i minimalizuje emisje Scope 2 i 3. Dzięki integracji z instalacjami OZE – takimi jak fotowoltaika, turbiny wiatrowe czy biogazownie – klastry wspierają również dekarbonizację sektora MŚP, który dotąd miał ograniczony dostęp do inwestycji w zieloną energię.
ESG i CSRD: klastry jako mierzalna wartość środowiskowa
W kontekście dyrektywy CSRD i nowych standardów ESRS, które nakładają obowiązek raportowania wpływu środowiskowego, społecznego i zarządczego działalności gospodarczej, klastry energetyczne oferują realne, mierzalne dane do raportów ESG. Firmy będące członkami klastrów mogą wykazać:
– redukcję emisji dzięki lokalnej energii odnawialnej,
– poprawę efektywności energetycznej budynków i procesów,
– udział w projektach społecznych i partnerskich,
– zgodność z zasadami gospodarki obiegu zamkniętego,
– wykorzystanie instalacji niskoemisyjnych i systemów kompostowania w gospodarce odpadami energetycznymi.
Dzięki temu klastry przestają być jedynie lokalną inicjatywą – stają się elementem strategii klimatycznej i środowiskowej przedsiębiorstw, a dane z ich działalności mogą być bezpośrednio uwzględniane w raportach ESG i weryfikowane przez audytorów zgodnie z wymogami taksonomii UE.
Lokalność, odporność, efektywność
Klastry energetyczne są odpowiedzią nie tylko na wyzwania klimatyczne, ale również na ryzyka geopolityczne, przerwy w dostawach oraz zmienność cen energii. Dzięki lokalnej produkcji i możliwości bilansowania zużycia w obrębie wspólnoty, klastry zapewniają większą odporność energetyczną i redukują zależność od centralnych dostawców. Co więcej, mogą one integrować różne technologie: od klasycznych OZE po elektrownie szczytowo-pompowe jako magazyny energii wspierające elastyczność systemu.
W warstwie społecznej klastry sprzyjają demokratyzacji energetyki, aktywizując mieszkańców, samorządy i lokalne firmy. Tworzą przestrzeń dla współodpowiedzialności i zrównoważonych inwestycji, które generują wartość nie tylko dla środowiska, ale również dla lokalnej gospodarki – przez miejsca pracy, innowacje i obniżenie kosztów energii.
Klastry energetyczne a certyfikacja i finansowanie
Działalność klastra może być powiązana z certyfikatami energetycznymi dla budynków i instalacji, co zwiększa wartość nieruchomości i ułatwia dostęp do funduszy na termomodernizację oraz modernizację infrastruktury energetycznej. Klastry są również preferowanymi beneficjentami programów wspierających transformację energetyczną w ramach KPO, Funduszu Modernizacyjnego czy środków regionalnych.
Z punktu widzenia inwestorów zgodnych z PRI (Principles for Responsible Investment), klastry stanowią projekt zgodny z celami Agendy 2030, szczególnie w obszarze SDG 7 (czysta i dostępna energia), SDG 11 (zrównoważone miasta) oraz SDG 13 (działania na rzecz klimatu). Transparentność, mierzalność wpływu i lokalna struktura czynią je również atrakcyjnym elementem portfela zrównoważonych inwestycji.
Energia wspólna, wartość wspólna
Klastry energetyczne to nowy model energetyki, który łączy innowacje technologiczne, współpracę społeczną i wymogi regulacyjne w spójną całość. W świecie zdominowanym przez cele klimatyczne, presję raportową i transformację ESG, klastry oferują coś więcej niż lokalną produkcję energii – oferują architekturę energetyczną przyszłości, w której wartość jest tworzona i dzielona wspólnie.
