Zasada DNSH (Do No Significant Harm). Jak nie szkodzić środowisku i spełniać wymogi UE?

Zasada DNSH znacząco wpływa na sposób finansowania projektów w Unii Europejskiej. Od 2021 r. każda inwestycja wspierana ze środków unijnych musi przejść przez sito środowiskowe, które sprawdza, czy nie wyrządza ona poważnych szkód naturze. To zmiana myślenia o zrównoważonym rozwoju, która zmusza organizacje do holistycznego myślenia o swoim wpływie na środowisko.

Z artykułu dowiesz się:

• Jakie konkretnie wymagania stawia zasada DNSH przed projektami unijnymi?
• Które cele środowiskowe ue muszą być uwzględnione w każdej ocenie?
• Jak praktycznie przeprowadzić ocenę zgodności z kryteria dnsh?

Czym jest zasada DNSH i dlaczego została wprowadzona

Zasada „nie czyń poważnych szkód” to podstawa europejskiej polityki środowiskowej w nowej perspektywie finansowej. Została ona wprowadzona w ramach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego dotyczącego taksonomii UE, która klasyfikuje zrównoważone działalności gospodarcze w kontekście ESG. DNSH oznacza, że żadne działania finansowane ze środków unijnych nie mogą pogarszać stanu środowiska naturalnego ani przyczyniać się do eskalacji kryzysu klimatycznego.

W praktyce oznacza to koniec z projektami, które przynoszą korzyści w jednym obszarze kosztem szkód w innym. Klasycznym przykładem może być budowa instalacji energetycznej, która obniża emisje dwutlenku węgla, ale jednocześnie zanieczyszcza wody gruntowe. Taka inwestycja nie otrzyma już finansowania unijnego, niezależnie od swoich pozytywnych aspektów. Zasada ta ma zapewnić, że wszystkie inicjatywy UE rzeczywiście prowadzą do poprawy stanu środowiska w sposób kompleksowy.

Sześć filarów ochrony środowiska – cele środowiskowe UE

Cele środowiskowe UE zostały podzielone na sześć wzajemnie powiązanych obszarów, z których każdy wymaga osobnej analizy podczas oceny projektów. Pierwszy cel dotyczy łagodzenia zmian klimatu i koncentruje się na minimalizacji emisji gazów cieplarnianych w ramach procesów dekarbonizacji. Projekty muszą wykazać, że nie prowadzą do znaczących emisji dwutlenku węgla poprzez zastosowanie rozwiązań niskoemisyjnych.

Adaptacja do zmian klimatu to drugi filar, wymagający od inwestycji odporności na ekstremalne warunki pogodowe. Zrównoważone wykorzystywanie zasobów wodnych obejmuje ochronę wód powierzchniowych, podziemnych i morskich przed degradacją. Filar GOZ koncentruje się na gospodarce obiegu zamkniętego i efektywnym wykorzystaniu materiałów. Piąty cel to zapobieganie zanieczyszczeniom powietrza, wody i gleby, podczas gdy ostatni filar dotyczy ochrony bioróżnorodności i ekosystemów. Każdy projekt musi przejść przez weryfikację pod kątem wszystkich sześciu obszarów.

Praktyczne zastosowanie kryteriów DNSH w różnych branżach

Kryteria DNSH znajdują zastosowanie we wszystkich sektorach gospodarki objętych finansowaniem unijnym. W budownictwie oznacza to konieczność wykorzystania materiałów niskoemisyjnych, minimalizacji zużycia energii na placu budowy oraz implementacji systemów segregacji odpadów. Projekty muszą także uwzględniać odporność na warunki klimatyczne poprzez zastosowanie odpowiednich materiałów.

Sektor transportu promuje bezemisyjne formy publicznego transportu miejskiego oraz pojazdy spełniające wymogi ekologiczne. Finansowanie otrzymuje infrastruktura rowerowa, modernizacja taboru kolejowego oraz systemy logistyki niskoemisyjnej. W przemyśle priorytet mają technologie redukujące emisje oraz modernizacja procesów w kierunku większej efektywności energetycznej. Szczególnie interesujące są projekty łączące różne cele środowiskowe. Przykładem może być termomodernizacja budynku, która obejmuje docieplenie ścian, wymianę pokrycia dachu, ale także instalację budek lęgowych dla ptaków w ramach wspierania bioróżnorodności.

Metodologia oceny DNSH i proces weryfikacji projektów

Ocena DNSH przebiega w dwóch etapach, które pozwalają na efektywną weryfikację projektów. Pierwszy etap to screening, czyli ocena wstępna sprawdzająca, czy planowane działanie może mieć przewidywalny negatywny wpływ na któryś z celów środowiskowych. Jeśli projekt ze względu na swój charakter nie ma znaczącego wpływu na dany cel, można zastosować podejście uproszczone. Drugi etap obejmuje szczegółową ocenę merytoryczną, wymaganą w przypadku stwierdzenia możliwości negatywnego wpływu. Wymaga to kompleksowego zbierania danych i dogłębnej analizy potencjalnego wpływu na wszystkie cele środowiskowe UE. Proces ten wspierają specjalne narzędzia, takie jak listy kontrolne, aplikacje internetowe czy analizy cyklu życia dla długoterminowej oceny.

Istotnym elementem są techniczne kryteria weryfikacji, które dzielą się na ogólne i sektorowe. Zmiany wprowadzone w 2025 r. znacznie uprościły te kryteria – podmioty nie muszą już oceniać tysięcy substancji samodzielnie, a liczba wymaganych punktów danych została zredukowana o 64 proc. Wprowadzono także próg materialności, według którego działalność stanowiąca mniej niż 10 proc. obrotów nie wymaga szczegółowej oceny.

Wyzwania implementacji DNSH i najczęstsze problemy

Implementacja zasad DNSH napotyka na szereg wyzwań praktycznych, które organizacje muszą przezwyciężyć. Główne trudności dotyczą problemów metodologicznych, takich jak brak jasnych granic terytorialnych dla oceny wpływu klimatycznego czy niedobór szczegółowych danych lokalnych. Połowa kryteriów DNSH uznawana jest za niepraktyczną z perspektywy użyteczności.

Problemy sektorowe obejmują trudności w analizie gospodarki cyrkulacyjnej na obszarach wiejskich oraz ocenę długoterminowych efektów inwestycji infrastrukturalnych dla bioróżnorodności. W budownictwie szczególnym wyzwaniem jest konieczność holistycznego podejścia do wszystkich celów środowiskowych Unii Europejskiej jednocześnie. Dokumentacja i monitoring stanowią kolejny obszar trudności. Organizacje muszą uzyskać decyzje o uwarunkowaniach środowiskowych , prowadzić monitoring przez cały okres realizacji oraz utrzymywać dokumentację przez okres trwałości projektu. Niewypełnienie wymogów może skutkować odmową finansowania, koniecznością zwrotu dotacji czy wykluczeniem z przyszłych programów.

Monitoring zgodności z DNSH i zapobieganie greenwashingowi

System monitorowania zgodności z DNSH działa na kilku poziomach i obejmuje cały cykl życia projektu. Na etapie przygotowania włącza się kryteria DNSH do dokumentacji przetargowej, przeprowadza samoocenę oraz weryfikuje dokumentację z władzami finansującymi. Podczas realizacji wymagane jest regularne monitorowanie, prowadzenie dokumentacji oraz składanie raportów przez wykonawców. Po zakończeniu projektu przeprowadza się końcową ocenę zgodności i utrzymuje dokumentację przez wymagany okres.

Standardy anty-greenwashingowe wspierane przez zasadę DNSH obejmują wymóg dokumentowania wszystkich deklaracji środowiskowych, regularne audyty zgodności oraz sankcje finansowe za komunikaty wprowadzające w błąd. To kompleksowe podejście zapewnia transparentność i rzeczywisty wpływ środowiskowy projektów, eliminując pozorne działania proekologiczne.

Przyszłość kryteriów DNSH – zmiany w 2025 r. i dalsze perspektywy

Rok 2025 przyniósł znaczące uproszczenia w ramach pakietu Omnibus. Komisja Europejska zmniejszyła liczbę firm objętych obowiązkiem raportowania o około 80 proc., podnosząc progi do przedsiębiorstw zatrudniających ponad 1000 pracowników z przychodami przekraczającymi 50 mln EUR. Odroczono także terminy raportowania o dwa lata dla firm planujących raportowanie w latach 2026-2027.

Uproszczenie wymogów DNSH obejmuje wprowadzenie podejścia „zastosuj lub wyjaśnij” dla oceny wskaźnika obrotów oraz wyeliminowanie standardów raportowania sektorowego. Ograniczono również dane, jakich firmy mogą żądać od swojego łańcucha wartości. Platforma UE ds. Zrównoważonego Finansowania rekomenduje dalsze uproszczenia, w tym rewizję wszystkich kryteriów DNSH z naciskiem na zwiększenie użyteczności.

Przyszłe kierunki rozwoju zakładają zastosowanie podejścia materialnościowego, które może zredukować obciążenia raportowe o ponad jedną trzecią oraz większą interoperacyjność między taksonomią UE a systemami klasyfikacji w innych jurysdykcjach. Te zmiany mają uczynić system bardziej praktycznym przy zachowaniu wysokich standardów środowiskowych.

NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI

1. 1. Zasada DNSH to fundamentalny przełom w europejskiej polityce finansowania, który wprowadza obowiązkowe standardy środowiskowe dla wszystkich projektów wspieranych ze środków UE i wyznaczając nowe ramy dla zrównoważonego rozwoju.
   2. Mimo wyzwań związanych z implementacją organizacje mogą traktować DNSH jako szansę na innowacyjny rozwój, pod warunkiem wczesnego zaangażowania w planowanie, inwestowania w kompetencje oraz systematycznego monitorowania zgodności przez cały okres realizacji.
   3. Uproszczenia wprowadzone w 2025 r. znacznie ułatwiają stosowanie kryteria DNSH, redukując obciążenia administracyjne przy zachowaniu wysokich standardów środowiskowych wymaganych przez CSRD i tworząc bardziej praktyczny system oceny projektów.

Aleksandra Mrozek-Nowak

Akademia ESG to największa w Polsce baza wiedzy o ESG. Inspirujemy do wdrażania zrównoważonych praktyk, stając się miejscem pierwszego wyboru dla każdego, szukającego najlepiej przygotowanych informacji na temat ESG. E-mail: a.mrozek@akademiaesg.pl

Napisz do nas