OZE w kontekście ESG: jak odnawialne źródła energii wspierają zrównoważony rozwój?

Odnawialne źródła energii (OZE) stanowią fundament nowoczesnej strategii ESG wielu organizacji, wspierając realizację globalnych celów klimatycznych i transformację energetyczną gospodarki. Energetyka oparta na źródłach odnawialnych przestała być jedynie alternatywą dla paliw kopalnych – stała się biznesową koniecznością. Globalne inwestycje w OZE przekroczyły w 2023 r. wartość 1,7 bln dolarów, przewyższając po raz pierwszy nakłady na wydobycie i przetwarzanie paliw kopalnych. Ta fundamentalna zmiana sygnalizuje nieodwracalny zwrot w kierunku zrównoważonego rozwoju energetycznego.

Z artykułu dowiesz się:

• Jakie są fundamenty zielonej transformacji opartej na odnawialnych źródłach energii?
• Jaki jest środowiskowy i społeczny wymiar OZE w strategii ESG?
• W jaki sposób OZE wpisuje się w strategiczne zarządzanie?
• Jakie wyzwania i perspektywy rozwoju mają technologie OZE w Polsce i na świecie?

Integracja odnawialnych źródeł energii z celami zrównoważonego rozwoju to obecnie jedno z największych wyzwań, przed którymi stoją organizacje wdrażające strategie ESG. Transformacja energetyczna wymaga kompleksowego podejścia, uwzględniającego zarówno aspekty technologiczne i ekonomiczne, jak również społeczne i środowiskowe. Z jednej strony OZE oferują bezemisyjne źródło energii, z drugiej – wymagają nowych kompetencji, modeli biznesowych i rozwiązań sieciowych.

Odnawialne źródła energii – fundamenty zielonej transformacji

Odnawialne źródła energii to systemy pozyskiwania energii z naturalnie występujących, niewyczerpywalnych zasobów, które w przeciwieństwie do paliw kopalnych, odnawiają się w krótkim czasie. Do podstawowych typów OZE należą:

• energia słoneczna – pozyskiwana poprzez konwersję promieniowania słonecznego na energię elektryczną (fotowoltaika) lub cieplną (kolektory słoneczne);
• energia wiatrowa – wykorzystująca siłę wiatru do napędzania turbin generujących prąd;
• energia wodna – czerpiąca z potencjału energetycznego spiętrzonej lub płynącej wody;
• energia geotermalna – wykorzystująca ciepło wnętrza Ziemi;
• biomasa i biogaz – przetwarzające materię organiczną na energię cieplną lub elektryczną.

Rozwój technologii OZE postępuje dynamicznie, przynosząc systematyczny spadek kosztów produkcji. Koszt wytworzenia energii z nowych instalacji fotowoltaicznych spadł o 85 proc. w ciągu ostatniej dekady, a z lądowych farm wiatrowych o 56 proc. (według danych Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej – IRENA). Energia odnawialna staje się zatem nie tylko wyborem ekologicznym, ale również ekonomicznym, wypierając stopniowo tradycyjne źródła energii.

Środowiskowy wymiar OZE w strategii ESG

Odnawialne źródła energii stanowią fundament środowiskowego filaru ESG, proponując konkretne rozwiązania dla kluczowych wyzwań ekologicznych. Transformacja energetyczna oparta na OZE przynosi wymierne korzyści dla środowiska naturalnego, do których należą:

Redukcja emisji gazów cieplarnianych – zastąpienie paliw kopalnych źródłami odnawialnymi pozwala na radykalne zmniejszenie emisji CO?. Wdrożenie odnawialnych źródeł energii w skali globalnej mogłoby zmniejszyć emisje CO? związane z energetyką o 70 proc. do 2050 r. Energia słoneczna i energia wiatrowa charakteryzują się śladowym śladem węglowym w cyklu życia instalacji. W przeciwieństwie do elektrowni węglowych czy gazowych nie generują emisji podczas produkcji energii, a jedynie na etapie produkcji i utylizacji komponentów;

Ochrona zasobów naturalnych i bioróżnorodności – OZE przyczyniają się do zachowania nieodnawialnych zasobów naturalnych. Każda kilowatogodzina energii wyprodukowana z wiatru czy słońca oznacza mniejszą eksploatację złóż węgla, ropy czy gazu. Energia odnawialna wymaga również znacznie mniejszego zużycia wody w porównaniu z konwencjonalnymi elektrowniami, co nabiera szczególnego znaczenia w kontekście narastającego globalnego kryzysu wodnego. Odpowiednio zaplanowane projekty OZE mogą wspierać również ochronę bioróżnorodności. 

Wymogi sprawozdawczości niefinansowej – wdrażanie odnawialnych źródeł energii wpływa bezpośrednio na wskaźniki środowiskowe raportowane w ramach ujawnień ESG. Strategia ESG wielu organizacji uwzględnia cele redukcyjne w zakresie emisji gazów cieplarnianych (Scope 1, 2 i 3), które można realizować poprzez zwiększanie udziału OZE w miksie energetycznym. W kontekście regulacji, takich jak Fit for 55 czy dyrektywa CSRD, firmy są zobowiązane do szczegółowego raportowania swoich działań na rzecz dekarbonizacji. Inwestycje w OZE stają się kluczowym elementem strategii zarządzania ryzykiem klimatycznym i dostosowania się do wymogów regulacyjnych.

Społeczny wymiar OZE w realizacji celów ESG

Transformacja energetyczna oparta na odnawialnych źródłach energii niesie ze sobą istotne implikacje społeczne, które stanowią integralną część strategii ESG. Społeczne aspekty związane z rozwojem OZE obejmują:

• tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy – sektor OZE zatrudniał w 2022 r. ponad 12,7 mln osób globalnie, z prognozą wzrostu do 42 mln do 2050 r. Miejsca pracy w tym sektorze są geograficznie rozproszone, wspierając rozwój obszarów wiejskich i regionów transformacyjnych, oferując jednocześnie wyższe średnie wynagrodzenie niż tradycyjne sektory;
• sprawiedliwa transformacja energetyczna – transformacja niskoemisyjna powinna uwzględniać potrzeby wszystkich grup społecznych, szczególnie społeczności zależnych od przemysłu paliw kopalnych. Udane przykłady to region Ruhry w Niemczech czy Śląsk w Polsce, gdzie tereny poprzemysłowe przekształcane są w centra zielonej energii;
• demokratyzacja dostępu do energii – rozproszona generacja energii umożliwia lokalnym społecznościom aktywne uczestnictwo w systemie energetycznym. Status prosumenta zmniejsza rachunki i zwiększa niezależność energetyczną. Mikroinstalacje OZE są kluczowe dla elektryfikacji obszarów bez dostępu do sieci, mogąc zapewnić energię dla 70 proc. populacji obecnie jej pozbawionej.

OZE jako element strategicznego zarządzania

Implementacja odnawialnych źródeł energii w strategii korporacyjnej wymaga kompleksowego podejścia zarządczego, które integruje aspekty środowiskowe, społeczne i ekonomiczne. Efektywne zarządzanie transformacją energetyczną obejmuje:

• strategiczne planowanie miksu energetycznego – organizacje dążące do dekarbonizacji muszą opracować długoterminowe strategie transformacji energetycznej, uwzględniające dywersyfikację źródeł OZE, etapowe plany wycofywania paliw kopalnych oraz integrację magazynów energii i modeli opartych na kontraktach PPA;
• zarządzanie ryzykiem klimatycznym i adaptacja do regulacji – wdrażanie OZE stanowi kluczowy element zarządzania ryzykiem klimatycznym, zarówno fizycznym jak i transformacyjnym. System ETS 2 i mechanizmy wyceny emisji CO? czynią przejście na energię odnawialną ekonomicznie uzasadnionym, a organizacje proaktywne lepiej przygotowanymi do wymogów regulacyjnych;
• innowacje i partnerstwa strategiczne – efektywne zarządzanie transformacją energetyczną wymaga otwartości na innowacje i współpracę poprzez partnerstwa z dostawcami technologii OZE, inwestycje w startupy energetyczne, uczestnictwo w konsorcjach badawczych oraz współpracę sektorową na rzecz dekarbonizacji.

Wyzwania i perspektywy rozwoju OZE w Polsce i na świecie

Mimo dynamicznego rozwoju sektora odnawialnych źródeł energii transformacja energetyczna wciąż stoi przed istotnymi wyzwaniami, które wymagają kompleksowych rozwiązań.

1. Bariery infrastrukturalne i sieciowe – jednym z głównych wyzwań jest dostosowanie infrastruktury sieciowej do rozproszonej generacji energii z OZE. Sieci elektroenergetyczne w wielu krajach, w tym w Polsce, projektowane były z myślą o scentralizowanym modelu wytwarzania i wymagają znaczącej modernizacji, aby efektywnie integrować zmienne źródła odnawialne. Niezbędne są inwestycje w:

• rozbudowę i modernizację sieci przesyłowych i dystrybucyjnych;
• inteligentne systemy zarządzania siecią (smart grids);
• infrastrukturę magazynowania energii;
• technologie umożliwiające większą elastyczność systemu.

2. Międzysektorowa integracja i magazynowanie energii – pełne wykorzystanie potencjału odnawialnych źródeł energii wymaga integracji różnych sektorów energetycznych oraz rozwoju technologii magazynowania energii. Najważniejsze obszary rozwoju obejmują:

• technologie power-to-X, przekształcające nadwyżki energii elektrycznej w wodór, metan syntetyczny lub ciepło;
• elektromobilność i inteligentne ładowanie pojazdów elektrycznych (vehicle-to-grid);
• magazyny energii o różnych skalach czasowych – od bateryjnych systemów krótkookresowych po sezonowe magazyny oparte na wodorze;
• wirtualne elektrownie integrujące rozproszone zasoby energetyczne.

3. Perspektywy transformacji energetycznej w Polsce – Polska stoi przed szczególnymi wyzwaniami ze względu na wysoki udział węgla w miksie energetycznym, jednak potencjał rozwoju OZE jest znaczący. Inwestycje w OZE w Polsce w 2023 r. przekroczyły 20 mld zł, a moc zainstalowana w źródłach odnawialnych wzrosła do ponad 25 GW. Szczególnie dynamicznie rozwija się fotowoltaika prosumencka oraz wielkoskalowa, a także energetyka wiatrowa na lądzie. Perspektywiczne obszary rozwoju OZE w Polsce obejmują:

• morską energetykę wiatrową na Bałtyku (potencjał szacowany na 11 GW do 2040 r.);
• biometanownie wykorzystujące odpady rolne i komunalne;
• rozproszone systemy magazynowania energii;
• społeczności energetyczne i spółdzielnie energetyczne;
• hybrydowe instalacje OZE łączące różne technologie.

Zrównoważona energia przyszłości – perspektywy rozwoju technologii OZE

Rozwój odnawialnych źródeł energii jest ściśle powiązany z postępem technologicznym. Innowacje w obszarze OZE przyspieszają transformację energetyczną, czyniąc ją bardziej efektywną ekonomicznie i technologicznie.

Wśród obiecujących technologii przyszłości znajdują się perowskitowe ogniwa słoneczne, pływające farmy fotowoltaiczne i wiatrowe, turbiny wiatrowe nowej generacji o większej wydajności, zaawansowane systemy magazynowania energii oraz technologie wychwytywania CO? z powietrza zasilane energią odnawialną.

Transformacja cyfrowa odgrywa kluczową rolę w optymalizacji wykorzystania OZE. Inteligentne systemy oparte na AI i uczeniu maszynowym umożliwiają precyzyjne prognozowanie produkcji energii, optymalizację zarządzania siecią, predykcyjne utrzymanie instalacji, automatyczne zarządzanie popytem oraz optymalizację projektowania instalacji OZE. Przykładem jest system DeepMind wdrożony przez Google, zwiększający efektywność farm wiatrowych o ponad 20 proc.

Przyszły rozwój OZE będzie uwzględniał zasady gospodarki obiegu zamkniętego: projektowanie urządzeń z myślą o recyklingu, odzysk metali rzadkich, wydłużanie cyklu życia instalacji oraz wykorzystanie akumulatorów z pojazdów elektrycznych jako magazynów energii stacjonarnych. Europejski Zielony Ład szczególnie promuje synergię między transformacją energetyczną a gospodarką obiegu zamkniętego.

Transformacja energetyczna oparta na OZE nie jest już kwestią wyboru, ale koniecznością biznesową i cywilizacyjną. Organizacje, które proaktywnie inwestują w odnawialne źródła energii, nie tylko realizują cele ESG, ale również zabezpieczają swoją przyszłość w gospodarce niskoemisyjnej. Wyzwaniem pozostaje przyspieszenie wdrażania rozwiązań OZE oraz ich integracja z innymi elementami gospodarki. Wymaga to skoordynowanych działań na poziomie regulacyjnym, technologicznym i finansowym. Wysiłki te są jednak uzasadnione, biorąc pod uwagę długoterminowe korzyści społeczne, środowiskowe i ekonomiczne wynikające z transformacji energetycznej opartej na odnawialnych źródłach energii.

Czytaj także:

• OZE od podstaw
• Przejście na OZE jako element strategii biznesowej

Akademia ESG

Akademia ESG to największa w Polsce baza wiedzy o ESG. Inspirujemy do wdrażania zrównoważonych praktyk, stając się miejscem pierwszego wyboru dla każdego, szukającego najlepiej przygotowanych informacji na temat ESG. e-mail: redakcja@akademiaesg.pl

Napisz do nas