4,6 mln osób w Polsce żyje w ubóstwie energetycznym 

Co ósma osoba w Polsce jest dotknięta ubóstwem energetycznym. Głównie są to starsze kobiety i rolnicy – wynika z raportu ,,Jak ograniczyć skalę ubóstwa energetycznego w Polsce?” Istnieje ryzyko, że skala tego zjawiska może się nasilić w wyniku rosnących kosztów ogrzewania. Ekologiczne rozwiązania, ale również wsparcie państwa mają potencjał, aby zredukować ten problem. 

Z artykułu dowiesz się: 

• Na czym polega ubóstwo energetyczne?
• Kogo dotyczy ten problem? 
• Jakie formy pomocy są dostępne dla osób zmagających się z ubóstwem energetycznym?

Wiele rodzin stoi przed trudnymi decyzjami dotyczącymi zarządzania budżetem domowym. Wydatki na ogrzewanie, energię elektryczną i inne podstawowe potrzeby stają się coraz większym obciążeniem, zwłaszcza dla gospodarstw domowych o niskich dochodach. W takich przypadkach konieczność wyboru pomiędzy opłaceniem rachunków za energię a zaspokojeniem innych niezbędnych potrzeb, takich jak żywność, czy leki staje się codziennym dylematem. W efekcie, niektóre rodziny zmuszone są do rezygnacji z ogrzewania czy korzystania z urządzeń elektrycznych. 

Ubóstwo energetyczne jest sytuacją, w której gospodarstwa domowe nie mogą zapewnić sobie wystarczającego poziomu ciepła w nieruchomości oraz dostępu do energii elektrycznej do zasilania urządzeń. Na ubóstwo energetyczne wpływają trzy czynniki:

• niski poziom dochodów w gospodarstwie,
• niska efektywność energetyczna budynków i urządzeń, które są w użytkowaniu,
• nieoptymalne zarządzanie zużyciem energii przez gospodarstwo domowe.

Ubóstwo energetyczne stanowi poważny problem społeczny, który nie tylko obniża jakość życia, ale także może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia, szczególnie w zimniejszych miesiącach, kiedy zapotrzebowanie na energię wzrasta. W kontekście zrównoważonego rozwoju, ubóstwo energetyczne negatywnie wpływa na środowisko. Dlatego  warto dążyć do poprawy efektywności energetycznej budynków oraz przejścia na odnawialne źródła energii, które mogą nie tylko pozytywnie wpłynąć na ochronę środowiska, ale też zmniejszyć koszty utrzymania gospodarstw domowych. 

Skala zjawiska w Polsce

Ubóstwo energetyczne dotyka 12,6 proc. populacji w Polsce, jednak nie jest równoznaczne z ubóstwem dochodowym. Około 6 proc. Polaków, czyli 2,1 mln osób, cierpi na ubóstwo energetyczne, mimo że ich dochody przekraczają próg ubóstwa. Oznacza to, że istnieje znaczna grupa ludzi, którzy nie są w stanie pokryć swoich potrzeb energetycznych, mimo relatywnie wyższych zarobków. Najbardziej dotknięci problemem są ubodzy dochodowo – stanowią oni 6,6 proc. społeczeństwa, czyli 2,5 mln osób – wynika z badania przeprowadzonego przez Instytut Badań Strukturalnych w 2018 r. 

Źródło: Jak ograniczyć skalę ubóstwa energetycznego w Polsce? 

Najbardziej narażoną na ubóstwo energetyczne grupą są rolnicy, z których co trzeci zmaga się z tym problemem. Stanowią oni niemal 20 proc. wszystkich osób ubogich energetycznie. W przypadku mieszkańców wsi, w szczególności rolników, problem może wynikać m.in. z zamieszkiwania w domach jednorodzinnych. Często są to budynki:

• o niskiej efektywności energetycznej, 
• z nieocieplonymi ścianami, 
• nieszczelnymi oknami, 
• starymi piecami, oraz 
• dużymi powierzchniami.

Ubóstwo energetyczne dotyka również znaczną liczbę emerytów i rencistów, którzy łącznie stanowią 25 proc. osób dotkniętych tym problemem.

Ubóstwo energetyczne częściej dotyka kobiety niż mężczyzn

Zjawisko to wpływa także na inne grupy demograficzne. Coraz częściej zauważa się, że kobiety są bardziej narażone na problemy związane z ubóstwem energetycznym niż mężczyźni. Z nowego badania IBS przeprowadzonego w 2023 r. można dowiedzieć się więcej o sytuacji kobiet, które mieszkają same lub z dziećmi. Co piąte gospodarstwo domowe jest zarządzane przez samotne kobiety (3 mln gospodarstw). . Aż 12 proc. z nich zmaga się z problemem ubóstwa  energetycznego. 

Źródło: Ubóstwo energetyczne kobiet. 

Kobiety doświadczające ubóstwa energetycznego to w przeważającej większości osoby w wieku powyżej 65 lat. Ponad 70 proc. z nich samodzielnie prowadzi gospodarstwa domowe, co dodatkowo potęguje ich wyzwania związane z wysokimi kosztami energii. Dla znacznej części tych kobiet – około 84 proc. – podstawowym źródłem dochodów są emerytury i  renty, które zazwyczaj nie wystarczają na pokrycie rosnących rachunków za energię. Co więcej, ponad dwie trzecie gospodarstw domowych prowadzonych przez kobiety w trudnej sytuacji znajduje się w miastach liczących powyżej 20 tys. mieszkańców, co świadczy o tym, że problem ten nie dotyczy jedynie obszarów wiejskich, lecz także mniejszych miast. 

Gorsza jakość życia i zanieczyszczenie powietrza

Problem ubóstwa energetycznego jest istotny z kilku powodów. Przede wszystkim, wpływa na pogorszenie jakości życia i może niekorzystnie oddziaływać na zdrowie osób, które się z nim zmagają. Ubóstwo energetyczne zwiększa ryzyko problemów zdrowotnych, wynikających z przebywania w nieodpowiednio ogrzewanych i zawilgoconych mieszkaniach. Ponadto, osoby dotknięte tym problemem często doświadczają stresu. W efekcie, długotrwałe zmaganie się z brakiem odpowiednich warunków energetycznych może prowadzić do izolacji społecznej i wykluczenia. 

Ponadto zjawisko przyczynia się do zanieczyszczenia powietrza, gdyż gospodarstwa o niskich zasobach energetycznych częściej korzystają z przestarzałych systemów grzewczych, które często zużywają więcej energii niż to konieczne, co przekłada się na wyższe rachunki. Starsze instalacje grzewcze często pracują ze znacznie mniejszą wydajnością niż nowoczesne rozwiązania. Oznacza to, że duża część energii jest marnowana, zamiast efektywnie ogrzewać mieszkanie.

Istnieje ryzyko, że skala ubóstwa energetycznego w Polsce może wzrosnąć w wyniku rosnących kosztów ogrzewania. Od 1 lipca 2024 r. polskie gospodarstwa domowe stanęły w obliczu znaczących podwyżek cen prądu i gazu, które mają związek ze stopniowym odmrażaniem cen sprzedaży energii dla gospodarstw domowych. Inicjatywa mrożenia cen miała już nie być kontynuowana, ale ostatecznie w budżecie państwa na przyszły rok zabezpieczono na ten cel 2 mld zł. 

Potrzebna pomoc państwa

W 2018 r. eksperci Instytutu strukturalnego wskazywali, że dotychczas stosowane instrumenty polityki społecznej nie rozwiązały problemu ubóstwa energetycznego. Informowali, że aby istotnie zmniejszyć skalę tego zjawiska  w Polsce, potrzebne są nowe, bardziej skuteczne i lepiej adresowane instrumenty polityki publicznej, takie jak: 

– zasiłki celowe dedykowane osobom ubogim energetycznie,

– doradztwo i drobne usprawnienia energooszczędne,

-termomodernizacja poprzedzona fachowym doradztwem. 

Rzeczywiście, w ostatnich latach w Polsce wprowadzono więcej inicjatyw wspierających poprawę efektywności energetycznej domów oraz walkę z ubóstwem energetycznym. Realizowano programy, jak na przykład Stop Smog, Mój Prąd czy Czyste Powietrze, dzięki którym możliwe jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń, ale również obniżenie kosztów energii, co ma wpływ na sytuację finansową gospodarstw domowych. 

Polacy oprócz mechanizmów czasowego zamrożenia cen prądu, korzystają jeszcze z doraźnego dodatku osłonowego, mającego na celu pokrycie części kosztów energii. Kolejnym istotnym wsparciem jest realizowana od 2019 r. ulga termomodernizacyjna, umożliwiająca odliczenie od podatku kosztów poniesionych na modernizację systemów grzewczych i ocieplenie budynków.

Najnowszym rozwiązaniem z 2024 r. jest jednorazowe wsparcie w postaci bonu energetycznego, z którego mogą korzystać osoby z niższym dochodem. 

Źródło: gov.pl

Zrównoważone rozwiązania w walce z ubóstwem energetycznym

Programy pomocy państwowej, pozwalają głównie na dofinansowanie inicjatyw, takich jak modernizacja systemów grzewczych, czy instalacja paneli fotowoltaicznych. Jednocześnie warto samodzielnie wdrażać ekologiczne rozwiązania. Inicjatywy, które można rozważyć to przede wszystkim izolacja ścian, wymiana okien i drzwi, co znacznie redukuje straty ciepła i zmniejsza koszty ogrzewania. Można również stosować inteligentne systemy zarządzania energią, które pozwalają optymalizować jej zużycie, monitorować koszty i oszczędzać energię tam, gdzie jest to możliwe.

Aby skutecznie przeciwdziałać ubóstwu energetycznemu w Polsce, konieczne jest wdrożenie zróżnicowanych rozwiązań, które uwzględnią wiele aspektów tego problemu i będą działać z różnych perspektyw – od modernizacji budynków, przez edukację, dofinansowanie ekologicznych inicjatyw, po rozwój odnawialnych źródeł energii.

Marta Kubacka

Dziennikarka, copywriterka, autorka książki „Gra na giełdzie. Podręcznik początkującego inwestora”, właścicielka firmy Pracownia Smart. Ukończyła studia ekonomiczne na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie oraz studia dziennikarskie na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się tekstach dotyczących branży nieruchomości, co zaowocowało licznymi publikacjami w ogólnopolskich serwisach i prasie. Jej pasja do pisania, solidne wykształcenie oraz bogate doświadczenie pozwoliły osiągnąć już wiele, ale wciąż ma apetyt na więcej.

NAPISZ DO NAS