Jakie są skutki topnienia lodowców – problem, który dotyczy każdego z nas

Od 1980 r. lodowce straciły ponad 9 bilionów ton lodu – to masa równa kostce lodowej o boku 20 kilometrów. W ostatniej dekadzie tempo topnienia wzrosło o 36 proc. w porównaniu z latami 2000-2011, co oznacza, że procesy te dramatycznie przyspieszają.

Z artykułu dowiesz się:

• Dlaczego wzrost poziomu mórz może zmusić 13 milionów Amerykanów do opuszczenia swoich domów?
• Które gatunki zwierząt arktycznych mogą wyginąć do 2050 r. i co to oznacza dla ekosystemów?
• Jakie nowe zagrożenia zdrowotne kryją się w topniejących lodowcach i czy mogą wywołać kolejne pandemie?

Skutki topnienia lodowców dla poziomu mórz i oceanów

Jakie są skutki topnienia lodowców? To pytanie, które jeszcze niedawno wydawało się odległe od codziennego życia, dziś staje się palącą kwestią dotykającą miliardy ludzi na całym świecie. Wzrost poziomu wód morskich to najbardziej widoczna konsekwencja topniejących lodowców. Dane są niepokojące – od lat 90. poziom mórz wzrósł średnio o 1,8 cm, przy czym topniejące lodowce przyczyniły się do wzrostu o 18 mm w latach 2000-2023. To może wydawać się niewiele, ale każdy milimetr oznacza, że 200-300 tysięcy ludzi jest bardziej narażonych na coroczne powodzie.

Zgodnie z najgorszymi scenariuszami klimatycznymi, jakie są skutki topnienia lodowców w perspektywie końca stulecia? Poziom mórz może wzrosnąć o blisko metr, co oznaczałoby tempo 10 razy szybsze niż w poprzednim stuleciu. Szczególnie dramatyczna sytuacja dotyczy „lodowca zagłady” Thwaites na Antarktydzie, którego topnienie może podnieść poziom mórz o dziesiątki centymetrów. W Polsce, jeśli poziom wody w Bałtyku wzrósłby o 2 metry, zagrożony zalaniem byłby teren Żuław, Gdańska czy Niziny Szczecińskiej.

W samych Stanach Zjednoczonych do 2100 r. swoje miejsce zamieszkania będzie musiało zmienić 13 milionów osób. Straty gospodarcze związane z klęskami żywiołowymi od 1980 r. wyniosły w krajach członkowskich Europejskiej Agencji Środowiska ponad 400 miliardów euro. Te liczby pokazują skalę wyzwania, przed którym stoi ludzkość w kontekście zrównoważonego rozwoju.

Wpływ na ekosystemy i różnorodność biologiczną

Skutki topnienia lodowców dla fauny arktycznej są katastrofalne. Szacuje się, że do 2050 r. wyginie co trzeci niedźwiedź polarny, ponieważ lód morski topnieje wcześniej latem i później zamarza zimą, skracając okres polowań na foki. To nie jedyne zagrożone gatunki – renifery tracą swoje główne pożywienie, gdy porosty zanikają w ocieplającym się środowisku, zastępowane przez rośliny wyższego rzędu. Pingwiny tracą swoje naturalne siedliska na półkach lodowych, podczas gdy morsy i inne ssaki morskie mają coraz mniej miejsca do odpoczynku i rozmnażania. Wyższe temperatury zwiększają również aktywność szkodników i pasożytów, które wcześniej nie mogły rozwijać się w arktycznych warunkach. Według prognoz, pod koniec stulecia lodowce pozostaną tylko przy Grenlandii i Kanadzie, co stanie się jedynym schronieniem dla arktycznych gatunków. Problem dotyczy nie tylko Arktyki. Jakie są skutki topnienia lodowców dla górskich ekosystemów? W Alpach już zniknęło prawie 40 proc. lodu, a jeśli tempo się nie zmieni, lodowce w tym regionie nie przetrwają XXI wieku. To ma bezpośredni wpływ na bioróżnorodność górskich regionów i może wymagać działań w ramach strategii ESG w sektorze turystycznym.

Konsekwencje gospodarcze i społeczne topnienia lodowców

Lodowce stanowią 69 proc. światowych zasobów wody słodkiej, będąc istotnym źródłem wody dla miliardów ludzi, szczególnie w Azji, Ameryce Południowej i Europie. Program Narodów Zjednoczonych ostrzega, że utrata zasobów słodkiej wody ze światowych lodowców może kosztować globalną gospodarkę aż 4 biliony dolarów. W Himalajach roczny odpływ wody z lodowców będzie wzrastać do około 2050 r., po czym nastąpi systematyczny spadek. To może zagrozić dostępowi do wody pitnej dla 240 milionów ludzi w regionie i 1,65 miliarda ludzi w dolnych partiach zlewni. Podobna sytuacja dotyczy Ameryki Południowej, gdzie społeczności andyjskie są całkowicie uzależnione od wody z topniejących lodowców. Zmniejszenie zasilania z topnienia lodowców ma negatywny wpływ na produkcję rolną i bezpieczeństwo żywnościowe.

Turystyka górska również odczuwa skutki tego zjawiska. W Alpach trasy prowadzące na Mont Blanc stały się bardziej niebezpieczne niż kiedykolwiek. Ośrodki narciarskie zabezpieczają lodowce białymi plandekami, które odbijają światło słoneczne, aby ograniczać ich topnienie. Niebezpieczeństwo osuwania się lodowców sprawi, że do regionu będzie przyjeżdżało mniej turystów, a to wpłynie na lokalną gospodarkę. Te wyzwania wymagają nowego podejścia do dekarbonizacji sektora turystycznego.

Zagrożenia zdrowotne i geofizyczne

Jakie są skutki topnienia lodowców dla zdrowia publicznego? Topniejące lodowce mogą uwolnić nieznane wcześniej mikroorganizmy, stanowiąc potencjalne zagrożenie epidemiologiczne. W lodowcu Guliya na Wyżynie Tybetańskiej naukowcy wykryli obecność 33 grup wirusów, z których 28 to dla nauki zupełna nowość. W 21 lodowcach na Wyżynie Tybetańskiej odkryto ponad 900 mikrobów, których nigdy wcześniej nie znano. W 2016 r. na Syberii miała miejsce lokalna epidemia wąglika, który uwolnił się z wiecznych lodów pod wpływem ocieplenia klimatu. W topniejącej powierzchni wiecznej zmarzliny wykryto wirusy wywołujące grypę hiszpankę i bakterie powodujące dżumę. To pokazuje, jak ważne są działania prewencyjne w ramach celów zrównoważonego rozwoju.

Skutki sięgają nawet geofizyki planety. Topnienie lodowców wpływa na ruch obrotowy Ziemi i położenie geograficznych biegunów. Od 1995 r. topniejące lodowce powodują przesuwanie się obu biegunów na wschód. Cofające się lodowce mogą również przyczyniać się do wzrostu aktywności wulkanicznej, ponieważ gdy lód się topi, presja na skorupę ziemską znika, umożliwiając magmie łatwiejsze przemieszczanie się ku powierzchni.

Największe ryzyko ponownego wzrostu erupcji wulkanicznych występuje w zachodniej Antarktydzie, gdzie pod grubą warstwą lodu znajduje się co najmniej 100 wulkanów. Te nieprzewidywalne konsekwencje pokazują, jak złożony jest problem zmian klimatycznych i dlaczego potrzebne są kompleksowe działania, również w ramach europejskiego zielonego ładu.

NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI

1. Proces topnienia lodowców osiągnął już punkty krytyczne i będzie kontynuowany niezależnie od przyszłych działań klimatycznych – nawet przy znacznym ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, ponad jedna trzecia pozostałych lodowców na świecie stopi się przed rokiem 2100.
2. Skutki wykraczają daleko poza wzrost poziomu mórz i obejmują zagrożenia dla bezpieczeństwa wodnego, żywnościowego, zdrowia publicznego oraz stabilności ekosystemów – od wyginięcia niedźwiedzi polarnych po uwolnienie pradawnych patogenów.
3. Równie ważne jak redukcja emisji są działania adaptacyjne – przygotowanie infrastruktury na wzrost poziomu mórz, zapewnienie alternatywnych źródeł wody oraz monitoring potencjalnych zagrożeń zdrowotnych to niezbędne elementy strategii radzenia sobie ze zmianami klimatycznymi.

Aleksandra Mrozek-Nowak

Akademia ESG to największa w Polsce baza wiedzy o ESG. Inspirujemy do wdrażania zrównoważonych praktyk, stając się miejscem pierwszego wyboru dla każdego, szukającego najlepiej przygotowanych informacji na temat ESG. E-mail: a.mrozek@akademiaesg.pl

Napisz do nas