W obliczu pogłębiających się skutków zmian klimatu, rosnącej presji regulacyjnej Unii Europejskiej oraz oczekiwań społecznych i inwestorskich, polityka klimatyczna Polski znajduje się w punkcie zwrotnym. Z jednej strony wymaga ona dynamicznej modernizacji energetyki, przemysłu i transportu, z drugiej – zapewnienia sprawiedliwej transformacji społeczno-gospodarczej w regionach silnie uzależnionych od paliw kopalnych. W kontekście Fit for 55, Agendy 2030, obowiązków wynikających z CSRD oraz strategii ESG, kierunek działań Polski w zakresie klimatu staje się kluczowym elementem oceny jej konkurencyjności, bezpieczeństwa i wiarygodności w Unii Europejskiej.
Polska, jako jeden z największych emitentów CO₂ w UE, stoi przed wyzwaniem transformacji swojej gospodarki w kierunku niskoemisyjnym, bez narażania na destabilizację rynku pracy i ciągłości dostaw energii. Jednocześnie kraj musi wdrażać coraz bardziej precyzyjne narzędzia raportowania i pomiaru wpływu środowiskowego, zarówno na poziomie państwa, jak i poszczególnych sektorów objętych regulacjami klimatycznymi UE.
Fit for 55 i KPEiK: cele redukcyjne i systemowe wyzwania
Polityka klimatyczna Polski wpisuje się w unijny pakiet Fit for 55, który zakłada redukcję emisji gazów cieplarnianych w UE o 55% do 2030 roku względem poziomu z 1990 roku. Dla Polski oznacza to m.in. konieczność dekarbonizacji sektora energetycznego, przyspieszenia rozwoju OZE, wprowadzenia systemu handlu emisjami EU ETS 2 dla transportu i budynków oraz ograniczenia emisji w sektorze rolnictwa i gospodarki odpadami.
W krajowym porządku prawnym odpowiada za to m.in. Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK), zaktualizowany w 2023 roku. Dokument zakłada zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii do 29% w końcowym zużyciu brutto energii do 2030 r., rozwój energetyki wiatrowej, fotowoltaicznej i biogazowni rolniczych, a także poprawę efektywności energetycznej w budownictwie oraz przemyśle.
Ważnym elementem polityki klimatycznej staje się również adaptacja do zmian klimatu, obejmująca retencję wód, zieloną infrastrukturę miejską, ograniczanie skutków ekstremalnych zjawisk pogodowych i wzmacnianie odporności rolnictwa.
CSRD i ESG: wpływ na przedsiębiorstwa i sektor publiczny
Zgodnie z unijną dyrektywą CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), od 2024 roku największe firmy działające w Polsce są zobowiązane do raportowania danych środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego zgodnie ze standardami ESRS. Obejmuje to m.in. szczegółowe informacje o emisjach Scope 1, 2 i 3, strategiach redukcji śladu węglowego, wykorzystaniu energii z OZE, gospodarowaniu zasobami wodnymi i materiałowymi oraz adaptacji do ryzyk klimatycznych.
W związku z tym polityka klimatyczna Polski nie może funkcjonować jedynie jako zestaw deklaracji rządowych – musi przekładać się na realne wsparcie dla firm w realizacji ich obowiązków raportowych, inwestycji niskoemisyjnych i transformacji operacyjnej. Niezbędna jest spójność działań krajowych z regulacjami unijnymi, ale także rozwój infrastruktury certyfikacyjnej, edukacyjnej i finansowej wspierającej zielone inwestycje oraz powstawanie zielonych miejsc pracy.
Wyzwania i szanse: transformacja energetyczna, OZE i GOZ
Polska wciąż opiera swój miks energetyczny głównie na węglu, co generuje wysokie emisje i ryzyko kar unijnych w związku z niespełnianiem celów klimatycznych. Jednocześnie kraj notuje szybki rozwój fotowoltaiki, wzrost zainteresowania społecznościami energetycznymi, a także wdrażanie projektów w obszarze efektywności energetycznej budynków, zielonego budownictwa i modernizacji systemów ciepłowniczych.
Polityka klimatyczna musi jednak wychodzić poza energetykę. Wymaga rozwoju gospodarki obiegu zamkniętego, w tym promowania biodegradowalnych opakowań, wspierania kompostowania, ograniczania marnotrawstwa żywności i wprowadzania zasad GOZ w sektorze przemysłowym. Szczególną rolę odgrywa tu także rolnictwo ekologiczne i agroekologia, które mogą stać się naturalnym sprzymierzeńcem redukcji emisji i adaptacji do zmian klimatu.
Polityka klimatyczna jako fundament zaufania i inwestycji
Z perspektywy rynku finansowego i inwestorów stosujących zasady PRI, wiarygodność polityki klimatycznej Polski przekłada się na ocenę ryzyka inwestycyjnego i dostępność kapitału dla krajowych projektów. Im bardziej spójna, transparentna i zgodna z unijnymi celami będzie strategia klimatyczna, tym większa szansa na przyciągnięcie zielonych inwestycji, uczestnictwo w funduszach UE i budowę odpornej, niskoemisyjnej gospodarki.
Dobrze zaprojektowana polityka klimatyczna może stać się również narzędziem odbudowy społecznego zaufania do instytucji publicznych i partnerstwa publiczno-prywatnego. Warunkiem jest jednak jej operacyjność – czyli zdolność do przełożenia celów na konkretne mechanizmy, wskaźniki, finansowanie i wsparcie wdrożeniowe.
Polska polityka klimatyczna – konieczność integracji i przyspieszenia
Polska polityka klimatyczna wymaga dziś nie tylko aktualizacji celów, ale także integracji wielu sektorów i poziomów administracji, a także synchronizacji z potrzebami biznesu i samorządów. To nie pojedyncze regulacje, ale całościowy ekosystem legislacyjny, inwestycyjny i edukacyjny, który powinien wspierać przedsiębiorstwa w spełnianiu wymogów CSRD, wdrażaniu działań w duchu ESG, a jednocześnie służyć odbudowie środowiska, odporności społecznej i bezpieczeństwa energetycznego kraju.
