Zrównoważone zamówienia – nowe podejście do zakupów sektora publicznego

Zamówienia publiczne to ogromna część gospodarki, w której co roku obraca się miliardami złotych. Coraz częściej jednak o wygranej w przetargu nie decyduje już tylko najniższa cena. Instytucje publiczne zwracają uwagę na to, czy kontrahenci działają w sposób odpowiedzialny – dbają o środowisko, dobre warunki pracy i jakość swoich produktów czy usług. Przedsiębiorstwa chcące skutecznie konkurować o zamówienia publiczne muszą dostosować swoją ofertę do nowych wymagań.

Z artykułu dowiesz się: 

• Czym są zrównoważone zamówienia publiczne?
• Jakie regulacje określają zasady ich stosowania?
• Co przedsiębiorstwa mogą zrobić, aby skutecznie konkurować w przetargach?

Wejście w sektor zamówień publicznych to dla firm szansa na stabilne i długoterminowe kontrakty, które zapewniają przewidywalne przychody i bezpieczeństwo finansowe. Współpraca z instytucjami publicznymi oznacza także większą wiarygodność i budowanie wizerunku odpowiedzialnego dostawcy, co może przełożyć się na zainteresowanie ze strony innych klientów.

Pozyskanie takich zamówień nie należy jednak do najłatwiejszych. Coraz częściej w zamówieniach publicznych liczy się nie tylko cena, ale także jakość, trwałość i wpływ na środowisko, co sprzyja firmom inwestującym w innowacje i zrównoważone rozwiązania.

Czym są zrównoważone zamówienia publiczne?

Zrównoważone zamówienia publiczne to sposób, w jaki instytucje publiczne mogą dokonywać zakupów, nie tylko kierując się ceną, ale też dbając o środowisko, społeczeństwo i długoterminowe korzyści ekonomiczne. Mówiąc prościej – to myślenie o konsekwencjach każdego zakupu.

Przykładowo, zamiast kupować najtańsze drukarki, które szybko się psują i generują dużo odpadów, lepiej wybrać model energooszczędny, z możliwością wymiany pojedynczych podzespołów. W dłuższej perspektywie oznacza to mniejsze zużycie energii, mniej elektrośmieci i oszczędności na serwisowaniu. Podobnie jest z wyborem usług – zamawiając catering dla urzędu, można postawić na firmę, która korzysta z lokalnych i sezonowych produktów oferowanych w wielorazowych naczyniach, zamiast masowej produkcji z marketu serwowanej w plastikach, a dodatkowo pełnej konserwantów.

Zrównoważone zamówienia to także wsparcie dla firm, które dbają o swoich pracowników i przestrzegają etycznych zasad. Jeśli do utrzymania miejskich terenów zielonych wybierze się przedsiębiorstwo zatrudniające osoby zagrożone wykluczeniem (np. długotrwale bezrobotnych), to nie tylko realizuje się usługę, ale także wspiera lokalną społeczność.

Dzięki podejściu opartemu na analizie cyklu życia zamawianych dóbr i usług, instytucje publiczne mogą nie tylko minimalizować wpływ na środowisko i poprawiać warunki społeczne, ale także generować oszczędności poprzez ograniczenie kosztów eksploatacyjnych, dłuższą trwałość produktów czy mniejsze wydatki związane z utylizacją odpadów. 

Takie podejście pozwala instytucjom publicznym podejmować świadome decyzje zakupowe – takie, które w perspektywie lat przynoszą więcej korzyści niż jednorazowe oszczędności wynikające z wyboru najtańszej oferty.

Jakie przepisy prawa należy stosować w zakresie zrównoważonych zamówień?

Unia Europejska od lat dąży do tego, aby instytucje publiczne w swoich zamówieniach uwzględniały aspekty środowiskowe, społeczne i ekonomiczne. Chodzi o to, aby towary, usługi i roboty budowlane nabywane przez sektor publiczny charakteryzowały się jak najmniejszym negatywnym wpływem na środowisko, a jednocześnie wspierały realizację celów politycznych, takich jak redukcja emisji dwutlenku węgla, poprawa efektywności energetycznej czy promowanie gospodarki obiegu zamkniętego – szczegółowo tą kwestię omówiono w opracowaniu Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. 

Jednym z kluczowych narzędzi, które ma ułatwić wdrażanie tych założeń, jest system wspólnych kryteriów zielonych zamówień publicznych (Green Public Procurement).  Choć zielone zamówienia publiczne są stosowane dobrowolnie, a państwa członkowskie mogą samodzielnie określać zakres ich wykorzystania, odgrywają one ważną rolę w działaniach UE na rzecz promowania zasobooszczędnej gospodarki.

W Polsce zasady te zostały wdrożone między innymi poprzez regulacje zawarte w ustawie Prawo zamówień publicznych, która wskazuje, że instytucje publiczne powinny kierować się nie tylko ceną, ale także efektem społecznym i ekologicznym danego zakupu.

Jak firmy mogą dostosować się do zrównoważonych zamówień publicznych?

Coraz więcej instytucji publicznych wymaga od wykonawców spełniania określonych standardów środowiskowych, społecznych i ekonomicznych. Firmy, które odpowiednio przygotują się do tych wymagań, mogą zwiększyć swoje szanse na wygranie przetargów.  Jak to zrobić? Przede wszystkim przedsiębiorstwa, powinny postawić na ekologiczne materiały, energooszczędne rozwiązania i minimalizację odpadów.  To odpowiedź na art. 116 ustawy Prawo Zamówień Publicznych, który wskazuje, że zamawiający może wymagać od wykonawców spełnienia odpowiednich  norm zarządzania jakością. Dalej w art. 242 wyjaśnione zostało, że kryteriami jakościowymi mogą być między innymi parametry techniczne, właściwości estetyczne i funkcjonalne takie jak: dostępność dla osób niepełnosprawnych lub  uwzględnianie potrzeb użytkowników; a także aspektów społecznych (w tym integracji zawodowej i społecznej osób), aspektów środowiskowych (w tym efektywności energetycznej przedmiotu  zamówienia),  czy aspektów innowacyjnych. 

Odpowiedzią na zapewnienie jakości w tych zakresach, mogą być na przykład:  

• stosowane ekologiczne materiały – firma budowlana, która używa betonu o obniżonym śladzie węglowym może zyskać przewagę w przetargu ofert. 
• używane energooszczędne technologie – firma zajmująca się modernizacją budynków, oferująca inteligentne systemy zarządzania energią może zdobyć dodatkowe punkty w przetargu. 
• wspieranie gospodarki o obiegu zamkniętym – przykładem może firma cateringowa, która stosuje naczynia wielorazowego użytku i ogranicza marnowanie żywności.
• uwzględnianie aspektów społecznych – inspiracją może być firma sprzątająca, która zatrudnia osoby z niepełnosprawnościami.

Podsumowując – im bardziej firma dba o środowisko, społeczność i długoterminową jakość swoich produktów – i potrafi to udowodnić podczas przetargów, tym większe ma szanse na zdobycie zrównoważonych zamówień publicznych. 

Przeczytaj także: 

• Finansowanie działań zrównoważonych nadal dużym wyzwaniem dla polskich firm | Aktualności – Akademia ESG
• Firmy, które chcą działać zgodnie z ESG, muszą zadbać o odpowiednią ochronę danych osobowych | Baza wiedzy – Akademia ESG

Marta Kubacka

Dziennikarka, copywriterka, autorka książki „Gra na giełdzie. Podręcznik początkującego inwestora”, właścicielka firmy Pracownia Smart. Ukończyła studia ekonomiczne na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie oraz studia dziennikarskie na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się tekstach dotyczących branży nieruchomości, co zaowocowało licznymi publikacjami w ogólnopolskich serwisach i prasie. Jej pasja do pisania, solidne wykształcenie oraz bogate doświadczenie pozwoliły osiągnąć już wiele, ale wciąż ma apetyt na więcej. E-mail: m.kubacka@akademiaesg.pl

Napisz do nas