Temperatura naszej planety wzrasta w niepokojącym tempie, a rok 2010 był najcieplejszym rokiem w historii pomiarów globalnej temperatury. Dowody naukowe jednoznacznie wskazują na wzrost średniej temperatury Ziemi i coraz silniejszy wpływ człowieka na ten proces. Obecne zmiany klimatu mogą mieć poważne konsekwencje dla wszystkich regionów świata, w tym Polski.
Z artykułu dowiesz się:
- Jakie dowody potwierdzają globalne ocieplenie klimatu?
- Jaki jest udział działalności człowieka w zmianach klimatycznych?
- Jakich konsekwencji zmian klimatu możemy się spodziewać w Polsce i na świecie?
- Jakie działania można podjąć, żeby ograniczyć zmiany klimatu i przystosować się do nich?
Klimat naszej planety zawsze podlegał zmianom, jednak to, co obserwujemy obecnie, różni się zasadniczo od wcześniejszych zmian. Interpretacja zmian klimatu nie jest prostą sprawą – wymaga analizy długich szeregów czasowych z wielu punktów obserwacyjnych. Klimat to nie to samo co pogoda, którą odczuwamy za oknem. Klimat to uśredniony za dłuższy okres (np. 30 lat) obraz pogody, charakteryzowany przez wartości średnie i wahania zmiennych meteorologicznych.
Dowody potwierdzające ocieplenie klimatu
Dane obserwacyjne z całego świata jednoznacznie potwierdzają, że klimat Ziemi się ociepla. Rok 2010 był najcieplejszym rokiem w historii pomiarów globalnej temperatury (od 1880 r.), a każda z ostatnich dekad była cieplejsza od poprzedniej. Na liście najcieplejszych lat w historii pomiarów znajduje się każdy rok od 2001 r. O ociepleniu globalnym świadczą nie tylko wskazania termometrów, ale również masowe topnienie lodowców i pokrywy śnieżnej oraz wzrost poziomu oceanów. Ten ostatni jest spowodowany zarówno topnieniem lodów, jak i rozszerzalnością cieplną wody – cieplejsza woda zwiększa swoją objętość.
Warto zauważyć, że ocieplenie nie przebiega jednostajnie – na długofalową tendencję wzrostową nakładają się silne wahania naturalne. W pojedynczym roku czy miesiącu temperatura może być znacznie wyższa lub niższa od ogólnej tendencji. Dotyczy to również Polski, gdzie dane potwierdzają trend ocieplenia, ale z silnymi wahaniami.
Mechanizmy zmian klimatu
Jakie są przyczyny obserwowanego ocieplenia? Istnieje kilka grup mechanizmów odpowiedzialnych za zmiany klimatu, w tym:
- wahania promieniowania słonecznego,
- zmiany parametrów orbity Ziemi wokół Słońca,
- oscylacje w systemie ocean-atmosfera,
- zmiany składu ziemskiej atmosfery (gazy cieplarniane),
- zmiany właściwości powierzchni Ziemi.
Coraz silniejsze dowody wskazują, że obecne ocieplenie jest w przeważającej mierze spowodowane działalnością człowieka, a konkretnie wzrostem stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze. Analiza rdzeni lodowych pokazuje, że obecne stężenie dwutlenku węgla w atmosferze jest najwyższe od setek tysięcy lat.
Międzyrządowa Komisja ds. Zmian Klimatu (IPCC) w swoim najnowszym, czwartym raporcie z 2007 r. stwierdza, że większość zaobserwowanego wzrostu średniej temperatury globalnej od połowy XX wieku jest bardzo prawdopodobnie spowodowana wywołanym przez człowieka wzrostem stężenia gazów cieplarnianych. Termin „bardzo prawdopodobnie” oznacza prawdopodobieństwo powyżej 90 proc. Badania modelowe potwierdzają antropogeniczne podłoże obecnych zmian klimatu. Uwzględniając tylko czynniki naturalne (aktywność słoneczną, erupcje wulkanów), nie można wytłumaczyć wzrostu temperatury w ciągu ostatnich 40 lat.
Konsekwencje zmian klimatu i prognozy na przyszłość
Ocieplenie klimatu powoduje zmiany wszystkich elementów systemów klimatu i zasobów wodnych. Do już obserwowanych konsekwencji należą: kurczenie się lodowców i pokrywy śnieżnej, podnoszenie się poziomu oceanów, zwiększenie intensywności opadów oraz zmiany fenologiczne (np. wcześniejsze kwitnienie roślin). Prognozy na przyszłość przewidują dalsze, jeszcze bardziej intensywne globalne ocieplenie. Z projekcji wynika, że przy niewielkim ociepleniu globalnym zagregowane efekty mogą być nawet korzystne, choć już małe ocieplenie może negatywnie wpływać na konkretne regiony czy sektory. Dla Polski prognozy wskazują zarówno na szanse, jak i zagrożenia. Do potencjalnych korzyści należą wyższa temperatura wody w Bałtyku i jeziorach, mniejsza zachorowalność i śmiertelność zimą oraz możliwość uprawy ciepłolubnych roślin. Wśród zagrożeń wymienia się wzrost częstości fal upałów, opadów intensywnych, powodzi i osuwisk, a także susz w sezonie wegetacyjnym.
Szczególne obawy budzi prognozowany wzrost częstości ekstremalnych zjawisk pogodowych. W Polsce może to oznaczać więcej intensywnych opadów prowadzących do powodzi, nawet gdy całkowita suma opadów nie wzrośnie. Jednocześnie będzie rosło zagrożenie suszą w sezonie wegetacyjnym.
Przeciwdziałanie zmianom klimatu i adaptacja
Biorąc pod uwagę niekorzystne konsekwencje zmian klimatu, niezbędne są działania na dwóch frontach: przeciwdziałanie (mitygacja) oraz adaptacja do nieuniknionych zmian. Przeciwdziałanie zmianom klimatu polega przede wszystkim na ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych. Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych dotycząca zmian klimatu (UNFCCC) i protokół z Kioto są podstawą międzynarodowych działań w tym zakresie, choć ich skuteczność jest ograniczona. Unia Europejska przoduje w inicjatywach na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu.
Adaptacja do zmian klimatu obejmuje dostosowanie się do zmieniających się warunków. Dla Polski oznacza to m.in. poprawę ochrony przed ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, dostosowanie upraw rolnych, przebudowę drzewostanów leśnych i dostosowanie budownictwa do nowych warunków. Koszt przeciwdziałania ociepleniu jest nieunikniony, ale ekonomiści oceniają, że koszt bierności będzie wyższy. Według obszernego studium podjętego w Wielkiej Brytanii (raport Sterna) roczne straty spowodowane zmianami klimatu mogą wynieść do 5 proc. światowego produktu, podczas gdy koszt redukcji gazów cieplarnianych umożliwiający uniknięcie najgorszych skutków to około 1 proc. światowego produktu.
Odpowiedź na pytanie „przeciwdziałanie czy adaptacja?” jest dwuznaczna – potrzebne jest bowiem jedno i drugie. Bez efektywnej polityki klimatycznej ocieplenie będzie znacznie wyższe niż uznawany za bezpieczny próg 2°C, co pociągnie za sobą znacznie większe koszty adaptacji i straty. Polska nie zapowiada się, by miała być największym przegranym w zmieniającym się klimacie, jednak problemy z wodą, w tym zagrożenia suszami i powodziami, mogą się nasilić. Znaczące będzie optymalne wykorzystanie zmian i adaptacja do zmian niekorzystnych.
Jeśli wiadomość nie dotarła, prosimy o sprawdzenie folderu ze spamem.
W razie jakichkolwiek problemów zachęcamy do kontaktu na adres e-mail: kontakt@akademiaesg.pl
