Zielona transformacja Polski – wyzwania według raportu OECD 2025

Polska pozostaje 10. największym emitentem gazów cieplarnianych w relacji do PKB wśród krajów OECD. Mimo rekordowego poziomu 30 proc. energii z OZE, OECD prognozuje, że nie osiągniemy unijnego celu redukcji emisji o 55 proc. do 2030 r. Organizacja rekomenduje przyspieszenie dekarbonizacji i uproszczenie systemu wydawania pozwoleń dla nowych instalacji odnawialnych.

Z artykułu dowiesz się:

• Jak wygląda obecna sytuacja Polski w kontekście transformacji energetycznej
• Jakie są główne wyzwania związane z odchodzeniem od węgla
• Co OECD rekomenduje Polsce w zakresie przyspieszenia transformacji
• Jakie konsekwencje ekonomiczne i społeczne wiążą się z wprowadzeniem systemu ETS2

Raport „OECD Economic Survey of Poland 2025” opublikowany 4 lutego 2025 r. przedstawia Polskę jako gospodarkę o znaczącym potencjale wzrostu, która skutecznie poradziła sobie z kryzysami ostatnich lat. Jednocześnie wskazuje na konieczność przyspieszenia zielonej transformacji, aby sprostać wymaganiom unijnej polityki klimatycznej, ponieważ Polska gospodarka, mimo systematycznego postępu, wciąż pozostaje wysokoemisyjna na tle innych krajów europejskich.

Stan polskiej transformacji energetycznej

Polska systematycznie odchodzi od węgla, czego dowodem jest spadek jego udziału w wytwarzaniu energii z ponad 80 proc. w 2015 r. do rekordowo niskiego poziomu 57,1 proc. w 2024 r. Równocześnie osiągnęliśmy historyczny poziom 30 proc. energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. To znaczący postęp, lecz niewystarczający w kontekście unijnych celów redukcji emisji.

Analitycy zwracają uwagę, że Polska rozpoczyna transformację z trudniejszej pozycji wyjściowej niż inne kraje europejskie, co sprawia, że proces odchodzenia od węgla jest bardziej kosztowny i czasochłonny. Mimo to, modele analityczne wskazują na obiecujące perspektywy, a ścieżka transformacji została wyraźnie nakreślona. Według propozycji nowego Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK) Polska osiągnie redukcję emisji o 50,4 proc. do 2030 r., co jest poniżej unijnego celu 55 proc. względem 1990 r. OECD zaleca bardziej ambitne wycofanie węgla, wskazując, że obecna faza wygaszania tego sektora jest zbyt powolna.

Główne wyzwania zielonej transformacji

Dekarbonizacja systemu energetycznego stanowi fundamentalne wyzwanie dla Polski. Pomimo uruchomienia programu stopniowego wygaszania kopalń („Coalexit”), tempo transformacji pozostaje niewystarczające. Według raportu Instytutu Zielonej Gospodarki brak spójnej strategii odejścia od węgla może spowodować wzrost kosztów systemowych o 23 proc. do 2030 r.

Problemem jest również rosnąca emisja z transportu, który odpowiada za 20 proc. emisji gazów cieplarnianych w Polsce (w porównaniu do 40 proc. pochodzących z sektora energetycznego). OECD zaleca reformę systemu podatkowego, by poruszanie się samochodami spalinowymi było mniej opłacalne w porównaniu do aut niskoemisyjnych.

Kolejnym istotnym wyzwaniem jest modernizacja sieci dystrybucyjnych, która stanowi technologiczną przeszkodę dla rozwoju OZE. Obecna infrastruktura przystosowana do scentralizowanej generacji wymaga przebudowy na system inteligentnych sieci (smart grid). Szacuje się, że nakłady na ten cel powinny wynieść 42-48 mld zł do 2030 r.

Rekomendacje OECD dla Polski

OECD w swoim raporcie przedstawia konkretne zalecenia, które pomogłyby przyspieszyć transformację energetyczną Polski. Przede wszystkim organizacja rekomenduje:

• Uproszczenie systemu wydawania pozwoleń dla nowych instalacji OZE, co mogłoby znacząco przyspieszyć rozwój energetyki odnawialnej;
• Stworzenie strategii dekarbonizacji przemysłu oraz programu na rzecz wolnych od emisji ciepłownictwa i budownictwa;
• Inwestycje w termomodernizację budynków i odchodzenie od węgla w systemach grzewczych (z uwagi na wysoki, 10-proc. udział emisji z budownictwa);
• Utworzenie Rady ds. Klimatu, która miałaby opracowywać przepisy na rzecz dekarbonizacji. Taka instytucja mogłaby koordynować działania różnych resortów i zapewnić spójność polityki klimatycznej.

Ekonomiczne i społeczne konsekwencje transformacji

Według Polityki Energetycznej Polski 2040 całkowity koszt dekarbonizacji gospodarki szacuje się na 1,6 bln zł, co odpowiada 72 proc. obecnego PKB. Głównym wyzwaniem pozostaje model finansowania – jedynie 38 proc. potrzebnych środków pochodzi ze źródeł unijnych, reszta wymaga mechanizmów hybrydowych łączących kapitał publiczny i prywatny.

Istotnym czynnikiem ekonomicznym będzie wprowadzenie systemu handlu uprawnieniami do emisji ETS2 w 2027 r. Największe obciążenia odczują gospodarstwa domowe ogrzewające się węglem kamiennym. Z opracowania „Analiza wpływu ETS2 na koszty życia Polaków” wynika, że dla przeciętnej polskiej rodziny skumulowany dodatkowy koszt w przypadku ogrzewania węglem wyniesie 10 311 zł w latach 2027–2030 i aż 39 074 zł w latach 2027–2035.

Konieczna transformacja regionów węglowych

Badania Eurobarometru wskazują, że 43 proc. Polaków obawia się negatywnych skutków transformacji dla swojego miejsca pracy. Szczególnie problematyczna jest sytuacja w 34 gminach górniczych, gdzie średni dochód na mieszkańca jest o 28 proc. niższy od średniej krajowej, co zwiększa opór przed zmianami. Województwo śląskie, otrzymujące 57 proc. środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (2,2 mld euro), musi stworzyć 142 tys. nowych miejsc pracy do 2035 r., by zrekompensować likwidację sektora wydobywczego.

Sukces zielonej transformacji Polski będzie zależał od równoczesnego wdrożenia reform systemu energetycznego, modernizacji przemysłu, budowy sprawiedliwych mechanizmów transformacyjnych oraz stworzenia stabilnego środowiska inwestycyjnego. Kluczowym warunkiem jest wypracowanie społecznego konsensusu opartego na przejrzystej komunikacji i włączaniu obywateli w proces decyzyjny.

Przemysław Chimczak-Bratkowski

Akademia ESG to największa w Polsce baza wiedzy o ESG. Inspirujemy do wdrażania zrównoważonych praktyk, stając się miejscem pierwszego wyboru dla każdego, szukającego najlepiej przygotowanych informacji na temat ESG. E-mail: p.chimczak@akademiaesg.pl

Napisz do nas