Jak uniknąć sankcji i zabezpieczyć łańcuch dostaw w obliczu rozporządzenia EUDR?

Kary finansowe sięgające 4 proc. rocznego obrotu, konfiskata towarów, zakaz sprzedaży w Unii Europejskiej – to tylko część sankcji, które czekają firmy nieprzygotowane na wejście w życie rozporządzenia EUDR. Regulacja wymaga od przedsiębiorstw udowodnienia, że produkty pochodzą z terenów wolnych od wylesiania, a brak odpowiedniej dokumentacji może sparaliżować działalność całych sektorów gospodarki.

Z artykułu dowiesz się:

• Jakie dokumenty i certyfikaty są niezbędne do spełnienia wymogów EUDR?
• Które cyfrowe narzędzia mogą usprawnić proces śledzenia pochodzenia surowców?
• Jak przygotować strategię zarządzania ryzykiem, która ochroni przed dotkliwymi sankcjami?

Co zmienia EUDR?

Podstawą spełnienia wymogów EUDR jest posiadanie dokładnych współrzędnych GPS każdej działki, z której pochodzą surowce objęte regulacją. Zmusza to firmy do rewolucyjnej zmiany podejścia do mapowania łańcuchów dostaw. Każda partia importowanego, eksportowanego czy sprzedawanego towaru musi mieć pełną możliwość śledzenia, aż do poziomu konkretnej działki uprawnej. Tradycyjne podejście, oparte na ogólnych deklaracjach dostawców o zgodności z normami środowiskowymi, już nie wystarczy. Firmy muszą dokumentować całą ścieżkę produktu – od rolników, przez przetwórców i brokerów, aż po dystrybutorów, a pominięcie jakiegokolwiek podmiotu w łańcuchu może skończyć się ryzykiem sankcji za niepełną kontrolę.

Weryfikacja dostawców z krajów o wysokim lub standardowym ryzyku, takich jak Brazylia czy Indonezja, musi być szczególnie rygorystyczna. Konieczne jest dokumentowanie oceny ryzyka dostawców, w tym ich praktyk środowiskowych i legalności produkcji. Zalecane jest korzystanie z cyfrowych systemów traceability, zintegrowanych z geolokalizacją i analizą satelitarną dla automatycznego wykrywania potencjalnych ryzyk.

Dokumentacja jako tarcza ochronna

Due Diligence Statement to centralny element systemu zgodności z EUDR. To obowiązkowe oświadczenie firmy potwierdzające, że produkty są wolne od wylesiania, ich pochodzenie jest zgodne z prawem kraju produkcji, a przedsiębiorstwo przeprowadziło rzetelną ocenę ryzyka deforestacji. DDS musi zawierać dokładne dane, w tym geolokalizację działek produkcyjnych i być przechowywane przez minimum pięć lat.

Równie ważne są dokumenty legalności produkcji zgodne z przepisami kraju pochodzenia. Należą do nich pozwolenia na użytkowanie ziemi i uprawy, akty własności lub dokumenty potwierdzające legalne nabycie ziemi, lokalne certyfikaty środowiskowe oraz raporty audytowe potwierdzające zgodność z prawem i normami ochrony środowiska.

Faktury i listy przewozowe dokumentują transakcje i pochodzenie partii surowców, umożliwiając pełne śledzenie produktów w łańcuchu dostaw. Chociaż EUDR nie wymaga certyfikatów od stron trzecich, uznawane systemy takie jak FSC, PEFC czy Rainforest Alliance mogą ułatwiać dowodzenie legalności i minimalizacji negatywnego wpływu na środowisko, szczególnie przy audytach i monitoringu dostawców.

Cyfrowe rozwiązania z myślą o zgodności z EUDR

Platformy oferujące kompleksowe wsparcie dla wymogów EUDR rewolucjonizują sposób zarządzania łańcuchami dostaw. TraceX, Osapiens, Coolset, Passionfruit czy Seedtrace umożliwiają zautomatyzowane zbieranie i weryfikację danych geolokalizacyjnych dotyczących dokładnego pochodzenia surowców i działek uprawnych. Te narzędzia generują automatycznie wymagane przez EUDR oświadczenia zgodności dla każdej partii produktu, uwzględniając szczegóły takie jak ryzyko deforestacji czy legalność produkcji. Zaawansowane systemy integrują dane satelitarne i analizy geograficzne do precyzyjnej oceny ryzyka deforestacji na poziomie konkretnej działki, umożliwiając wykrycie potencjalnych zagrożeń i konieczność podjęcia działań naprawczych.

Niektóre firmy, jak TrusTrace, wykorzystują technologię blockchain do zapewnienia niezmienności i pełnej przejrzystości zapisu wszystkich zdarzeń w łańcuchu dostaw. To dodatkowe zabezpieczenie zgodności i audytowalności, które może okazać się nieocenione w przypadku kontroli organów unijnych. Rozwiązania takie jak Osapiens czy Coolset potrafią integrować się z istniejącymi systemami zarządzania firm, a to pozwala na automatyczne pobieranie danych o pochodzeniu i produkcji bez konieczności ręcznego wprowadzania informacji. ESG w praktyce oznacza właśnie takie holistyczne podejście do zarządzania ryzykiem w łańcuchu dostaw.

Konsekwencje niespełnienia obowiązków wynikających z EUDR

Konsekwencje niespełnienia obowiązków wynikających z EUDR mają charakter wielowymiarowy i mogą poważnie zaszkodzić przedsiębiorstwu. Kary finansowe sięgają maksymalnie do 4 proc. rocznego obrotu firmy w UE, a w przypadku poważnych naruszeń mogą być jeszcze wyższe i przekraczać zysk uzyskany z niezgodnych działań.

Możliwe są również konsekwencje administracyjne, takie jak cofnięcie licencji handlowych, wstrzymanie wprowadzenia produktów na rynek, konfiskata towarów czy obowiązek cofnięcia produktów z rynku lub ich przekazania na cele charytatywne. Regulacje wymagają dwustopniowego zgłaszania dokumentacji – przy imporcie surowca, a potem przy wprowadzeniu przetworzonego produktu na rynek, co zwiększa przejrzystość i kontrolę. Zakłócenia w łańcuchu dostaw i działalności operacyjnej narażają firmy na konieczność modyfikacji łańcuchów dostaw, restrukturyzacji kontraktów i potencjalne przestoje produkcyjne. To przekłada się na straty finansowe i spadek efektywności, które mogą trwać znacznie dłużej niż sama procedura nałożenia sankcji.

Utrata reputacji w oczach klientów, inwestorów i partnerów biznesowych może skutkować spadkiem sprzedaży i trudnościami w pozyskiwaniu kapitału. Ryzyko prawne i zwiększona kontrola regulacyjna oznaczają możliwość wszczęcia postępowań prawnych przez organy UE czy organizacje pozarządowe, częstsze kontrole i audyty, a także ryzyko utraty uprawnień do handlu na rynku UE.

EUDR – strategia przygotowania na nowe realia

Efektywne przygotowanie do EUDR wymaga wypracowania kompleksowej strategii zarządzania ryzykiem, która obejmie wszystkie poziomy organizacji. Konieczne jest opracowanie systemów zarządzania ryzykiem, utrzymywanych w formie audytowalnej, z automatycznymi alertami o wygaśnięciu dokumentów i terminach aktualizacji. Mapowanie całego łańcucha dostaw powinno zostać przeprowadzone z wykorzystaniem cyfrowych narzędzi, które umożliwią monitoring satelitarny i ocenę ryzyka w czasie rzeczywistym.

Firmy powinny zainwestować w szkolenia zespołów odpowiedzialnych za zarządzanie łańcuchem dostaw oraz nawiązać współpracę z dostawcami gotowymi do spełnienia nowych wymogów. Umowy i kody postępowania z dostawcami muszą zawierać zobowiązania dotyczące dostarczania materiałów zgodnych z EUDR, w tym pochodzących z legalnych i wolnych od wylesiania obszarów. Regularne audyty i weryfikacje dostawców staną się standardem, a nie wyjątkiem w nowej rzeczywistości regulacyjnej.

Najważniejsze wnioski:

1. EUDR wymaga fundamentalnej zmiany podejścia do zarządzania łańcuchami dostaw, gdzie geolokalizacja działek produkcyjnych i kompleksowa dokumentacja stają się podstawą prowadzenia biznesu.
2. Cyfrowe narzędzia i technologie, takie jak monitoring satelitarny czy blockchain, przestają być opcjonalne i stają się niezbędne dla zapewnienia zgodności z regulacją.
3. Sankcje za nieprzestrzeganie EUDR mają charakter nie tylko finansowy, ale również reputacyjny i operacyjny, co może długotrwale wpłynąć na konkurencyjność firmy na rynku europejskim.

Marta Maj

Od ponad 10 lat zajmuję się wszystkim, co związane z contentem. Moje doświadczenie w pracy dziennikarskiej i wrodzona ciekawość tworzą zgrany duet, który pozwala mi tworzyć artykuły, które przeczyta i laik, i ekspert. Dodatkowo zajmuję się korektą tekstów – przecinki, strzeżcie się! E-mail: m.maj@akademiaesg.pl

Napisz do nas