W obliczu zaostrzających się regulacji środowiskowych organizacje na całym świecie poszukują skutecznych narzędzi do mierzenia swoich emisji. GHG Protocol wyznacza międzynarodowy standard w tej dziedzinie, oferując precyzyjną metodologię pomiaru śladu węglowego. Umożliwia to firmom nie tylko spełnienie wymogów raportowania, ale również identyfikację obszarów wymagających optymalizacji.

Z artykułu dowiesz się:

• Jakie są podstawy liczenia śladu węglowego?
• Jak wygląda obliczanie śladu węglowego według standardu GHG Protocol?
• Jakie są wyzwania i korzyści z liczenia śladu węglowego?

GHG Protocol stanowi międzynarodowy standard służący do obliczania śladu węglowego organizacji i produktów. Jest on ważnym narzędziem dla przedsiębiorstw dążących do monitorowania i ograniczania swojego wpływu na środowisko naturalne. Protokół ten dostarcza kompleksowych wytycznych dotyczących pomiaru emisji gazów cieplarnianych, co jest pierwszym krokiem w kierunku efektywnej redukcji śladu węglowego.

GHG Protocol – podstawy liczenia śladu węglowego

Protokół GHG (Greenhouse Gas Protocol) został opracowany przez World Resources Institute oraz World Business Council for Sustainable Development jako odpowiedź na rosnące potrzeby przedsiębiorstw związane z raportowaniem emisji gazów cieplarnianych. Standard ten wprowadza usystematyzowane podejście do obliczania śladu węglowego poprzez podział emisji na trzy kluczowe zakresy.

Ślad węglowy definiuje się jako całkowitą sumę emisji gazów cieplarnianych wywołanych bezpośrednio lub pośrednio przez daną organizację lub produkt w określonym przedziale czasowym. Obejmuje on emisje dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu oraz innych gazów cieplarnianych wyrażone w ekwiwalencie CO₂ (tCO₂e). Warto zauważyć, że różne gazy cieplarniane w niejednakowym stopniu przyczyniają się do globalnego ocieplenia – przykładowo, metan (CH₄) ma potencjał globalnego ocieplenia (GWP) równy 28, co oznacza, że każda wyemitowana tona metanu odpowiada 28 tonom CO₂. Dla porównania, podtlenek azotu (N₂O) ma GWP na poziomie 265, czyli jest niemal 10 razy bardziej szkodliwy niż metan i aż 265 razy bardziej niż dwutlenek węgla, zaś niektóre fluorowane gazy przemysłowe, takie jak SF₆ (sześciofluorek siarki), mogą mieć GWP przekraczający 23 000.

Zakresy obliczania śladu węglowego w GHG Protocol

Zgodnie z metodyką GHG Protocol, emisje gazów cieplarnianych dzielą się na następujące zakresy:

• Zakres 1 (Scope 1) – emisje bezpośrednie pochodzące ze źródeł będących własnością organizacji lub przez nią kontrolowanych, takich jak spalanie paliw w instalacjach stacjonarnych czy w flocie pojazdów firmowych, emisje procesowe, niezamierzone wycieki czynników chłodniczych czy gazów technicznych, a także emisje z użytkowania gruntów należących do organizacji.
• Zakres 2 (Scope 2) – emisje pośrednie związane z zakupioną energią, obejmujące przede wszystkim wytwarzanie energii elektrycznej, cieplnej, pary technologicznej czy chłodu nabywanych i zużywanych przez organizację. Emisje te fizycznie powstają w obiektach dostawcy energii, ale są przypisywane do organizacji kupującej i wykorzystującej tę energię.
• Zakres 3 (Scope 3) – pozostałe emisje pośrednie występujące w całym łańcuchu wartości, zarówno na poziomie produkcji (upstream), jak i konsumpcji (downstream). Obejmują one 15 kategorii emisji, m.in. związane z zakupionymi towarami i usługami, transportem i dystrybucją (zarówno przychodzącą jak i wychodzącą), podróżami służbowymi, dojazdami pracowników, użytkowaniem sprzedanych produktów czy ich utylizacją.

Raportowanie emisji z zakresów 1 i 2 jest stosunkowo proste, ponieważ dotyczy procesów bezpośrednio kontrolowanych przez organizację lub łatwo mierzalnych na podstawie faktur za zakupioną energię. Natomiast uwzględnienie zakresu 3, choć dotychczas opcjonalne, staje się coraz bardziej istotne w kontekście regulacji ESG i rosnących oczekiwań interesariuszy. W większości organizacji emisje z zakresu 3 stanowią dominującą część całkowitego śladu węglowego, często przekraczając 70-90 proc. całości emisji, co czyni ich pomiar i redukcję kluczowym elementem skutecznych strategii klimatycznych.

Pięć zasad GHG Protocol

GHG Protocol opiera się na pięciu fundamentalnych zasadach:

1. Istotność: inwentaryzacja gazów cieplarnianych powinna odpowiednio odzwierciedlać emisje organizacji i służyć potrzebom decyzyjnym użytkowników – zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych
2. Kompletność: uwzględnienie i raportowanie wszystkich emisji gazów cieplarnianych ze źródeł i działalności w granicach inwentaryzacji;
3. Spójność: stosowanie metodologii umożliwiającej śledzenie emisji w czasie;
4. Transparentność: ujawnianie precyzyjnych informacji umożliwiających użytkownikom podejmowanie decyzji opartych na danych;
5. Dokładność: zapewnienie, że deklarowane emisje nie są systematycznie zawyżana ani zaniżana, a niepewności są ograniczone do minimum.

Najważniejsze założenia i cele GHG Protocol 

GHG Protocol został opracowany z następującymi celami:

• Wsparcie firm w opracowaniu rzetelnej inwentaryzacji gazów cieplarnianych, która przedstawia wiarygodny obraz emisji.
• Uproszczenie procesu sporządzania inwentaryzacji gazów cieplarnianych oraz obniżenie związanych z tym kosztów operacyjnych.
• Dostarczenie informacji, które mogą być wykorzystane do budowy skutecznej strategii zarządzania i redukcji emisji.
• Ułatwienie aktywnego uczestnictwa w krajowych i międzynarodowych programach klimatycznych.
• Wzmocnienie spójności metodologicznej oraz zwiększenie transparentności w procesach księgowania i raportowania emisji gazów cieplarnianych.

Obliczanie śladu węglowego według standardu GHG Protocol

Proces obliczania śladu węglowego organizacji zgodnie z protokołem GHG wymaga systematycznego podejścia i zbierania odpowiednich danych. Jest to szczególnie istotne w świetle nowych wymogów prawnych, takich jak dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), która zobowiązuje firmy do raportowania emisji gazów cieplarnianych. Procedura obliczania śladu węglowego obejmuje następujące etapy:

1. Określenie granic organizacyjnych – identyfikacja jednostek organizacyjnych, które będą uwzględnione w obliczeniach;
2. Wybór roku bazowego – ustalenie punktu odniesienia dla przyszłych porównań i celów redukcyjnych;
3. Identyfikacja źródeł emisji – rozpoznanie wszystkich istotnych źródeł emisji w każdym z trzech zakresów;
4. Zbieranie danych aktywności – gromadzenie informacji o zużyciu paliw, energii, materiałów itp.;
5. Wybór odpowiednich wskaźników emisji – zastosowanie współczynników umożliwiających przeliczenie danych aktywności na emisje gazów cieplarnianych;
6. Obliczenie emisji – zastosowanie odpowiednich formuł matematycznych do wyznaczenia emisji w tCO₂e;
7. Weryfikacja wyników – sprawdzenie poprawności obliczeń i zgodności z wymogami standardu.

Szczególne wyzwanie stanowi obliczanie emisji w zakresie 3, który obejmuje aż 15 kategorii. Wybór kategorii, które zostaną uwzględnione w obliczeniach, powinien opierać się na analizie istotności z punktu widzenia danej organizacji. Pełne uwzględnienie zakresu 3 wymaga pozyskania danych od dostawców i partnerów biznesowych, co może być procesem złożonym, ale jednocześnie daje pełny obraz śladu węglowego w całym łańcuchu wartości.

Wyzwania i korzyści z liczenia śladu węglowego

Wdrożenie protokołu GHG i systematyczne obliczanie śladu węglowego wiąże się z pewnymi wyzwaniami, ale przynosi również wymierne korzyści dla organizacji. Liczenie śladu węglowego stało się istotnym elementem planowania transformacji energetycznej, szczególnie w sektorze energetycznym. Do głównych wyzwań związanych z obliczaniem śladu węglowego należą:

• konieczność gromadzenia dużej ilości danych, szczególnie w zakresie 3;
• trudności w uzyskaniu informacji od dostawców i partnerów biznesowych;
• potrzeba posiadania odpowiednich kompetencji wewnątrz organizacji lub korzystania z usług zewnętrznych ekspertów;
• zapewnienie zgodności z dynamicznie zmieniającymi się regulacjami prawnymi;
• utrzymanie spójności metodyki w kolejnych latach raportowania.

Jednocześnie, systematyczne obliczanie i raportowanie śladu węglowego przynosi następujące korzyści:

• identyfikacja obszarów o największym potencjale redukcji emisji oraz głównych źródeł emisji, co umożliwia priorytetyzację działań redukcyjnych;
• możliwość ustanowienia celów redukcyjnych w oparciu o rzetelne dane  i monitorowanie postępów w realizacji celów klimatycznych;
• spełnienie wymogów regulacyjnych, takich jak dyrektywa CSRD;
• wzmocnienie wizerunku organizacji jako odpowiedzialnej środowiskowo;
• utrzymanie pozycji w łańcuchach dostaw, gdzie coraz częściej wymagane są informacje o śladzie węglowym;
• lepsze przygotowanie do nadchodzących regulacji, takich jak projektowana dyrektywa CSDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive) oraz umożliwienie przedsiębiorstwom energetycznym oceny ryzyka związanego z regulacjami dotyczącymi emisji CO2.

Warto podkreślić, że obliczanie śladu węglowego nie jest wyłącznie obowiązkiem wynikającym z regulacji prawnych, ale stanowi również wartościowe narzędzie zarządcze. Umożliwia ono podejmowanie świadomych decyzji biznesowych uwzględniających aspekty środowiskowe, wspiera decyzje inwestycyjne dotyczące modernizacji lub budowy nowych mocy wytwórczych oraz zwiększa transparentność wobec konsumentów i inwestorów zainteresowanych zrównoważonym rozwojem.

W Polsce coraz więcej przedsiębiorstw sektora energetycznego decyduje się na regularne obliczanie i raportowanie swojego śladu węglowego, co jest efektem zarówno rosnącej świadomości ekologicznej, jak i przygotowań do zaostrzających się wymogów regulacyjnych. Proces dekarbonizacji polskiej energetyki wymaga ogromnych nakładów inwestycyjnych – według szacunków, całkowity koszt transformacji energetycznej w Polsce może sięgnąć nawet 1,6 bln zł do 2050 r. Jednak korzyści z tej transformacji, zarówno środowiskowe, jak i gospodarcze, znacząco przewyższają koszty inwestycyjne.

GHG Protocol stanowi uznany międzynarodowo standard obliczania śladu węglowego, który dostarcza organizacjom kompleksowych wytycznych dotyczących monitorowania i raportowania emisji gazów cieplarnianych. Wdrożenie tego standardu staje się nie tylko koniecznością, ale również strategiczną decyzją wspierającą długoterminowy rozwój i konkurencyjność przedsiębiorstwa.

Akademia ESG

Akademia ESG to największa w Polsce baza wiedzy o ESG. Inspirujemy do wdrażania zrównoważonych praktyk, stając się miejscem pierwszego wyboru dla każdego, szukającego najlepiej przygotowanych informacji na temat ESG. e-mail: redakcja@akademiaesg.pl

Napisz do nas