W epoce powszechnej cyfryzacji, usług w chmurze, transmisji danych i sztucznej inteligencji, cyfrowy ślad węglowystaje się coraz istotniejszym, choć wciąż często pomijanym, elementem oceny środowiskowego wpływu działalności organizacji. Mimo że technologie informacyjne kojarzą się z „niematerialnością”, ich funkcjonowanie generuje znaczne zużycie energii, a co za tym idzie – emisje gazów cieplarnianych. W dobie obowiązkowego raportowania pozafinansowego zgodnie z CSRD, rosnących wymagań ESG i unijnej transformacji w ramach Fit for 55, cyfrowy ślad węglowy wchodzi na agendę firm technologicznych, przemysłowych, usługowych i administracji publicznej.
Cyfrowy ślad węglowy to całkowita ilość emisji CO₂e (równoważnika dwutlenku węgla) związana z wytwarzaniem, użytkowaniem i utrzymaniem infrastruktury cyfrowej – w tym serwerów, centrów danych, sieci telekomunikacyjnych, urządzeń końcowych, a także z przetwarzaniem danych, przesyłem informacji i działaniem algorytmów.
Fit for 55 i cyfryzacja jako wyzwanie klimatyczne
W ramach pakietu Fit for 55 oraz strategii „Cyfrowa Dekada Europy”, Unia Europejska dąży do zwiększenia efektywności energetycznej również w sektorze ICT (Information and Communication Technologies). Centra danych i usługi chmurowe zostały objęte unijnym planem działania na rzecz zielonej transformacji cyfrowej, który zakłada m.in. osiągnięcie neutralności klimatycznej przez centra danych do 2030 roku.
Wzrost popularności narzędzi cyfrowych – od wideokonferencji po sztuczną inteligencję generatywną – sprawia, że cyfrowe procesy biznesowe, mimo braku fizycznej formy, mają realny wpływ środowiskowy, który wymaga uwzględnienia w strategiach dekarbonizacji oraz efektywności energetycznej organizacji.
ESG i CSRD: cyfrowe emisje w Scope 3
Z perspektywy raportowania zgodnego z dyrektywą CSRD oraz standardami ESRS E1, cyfrowy ślad węglowy wchodzi w zakres emisji Scope 3 – czyli pośrednich emisji, które nie powstają bezpośrednio w firmie, ale są wynikiem jej działalności (np. korzystania z usług chmurowych, IT, streamingu czy infrastruktury zewnętrznej). W kontekście ESG, firmy powinny identyfikować, mierzyć i ograniczać emisje wynikające z:
- użytkowania centrów danych i chmur obliczeniowych,
- przesyłu danych w sieciach 5G, Wi-Fi i światłowodowych,
- urządzeń końcowych (laptopy, smartfony, serwery lokalne),
- tworzenia i przechowywania danych (np. treści wideo, cyfrowe archiwa),
- procesów uczenia maszynowego i obsługi algorytmów AI.
Zarządzanie cyfrowym śladem węglowym wpisuje się w strategię green IT, która obejmuje także ekoprojektowanie usług cyfrowych, optymalizację kodu, wybór energooszczędnych serwerowni, ograniczenie redundancji danych i świadome zarządzanie cyklem życia urządzeń.
Cyfrowe paszporty produktów i efektywność danych
W kontekście gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ), cyfrowy ślad węglowy może być również powiązany z tworzeniem cyfrowych paszportów produktów, które zawierają informacje o emisyjności komponentów, materiałach z recyklingu i historii użytkowania. Choć paszporty te same w sobie wymagają infrastruktury IT, mogą również stać się narzędziem optymalizacji środowiskowej – jeśli oparte są na systemach o niskim zużyciu energii i zrównoważonym przetwarzaniu danych.
Nowoczesne narzędzia ESG, bazujące na chmurze, mogą integrować funkcję monitorowania cyfrowego śladu węglowego w czasie rzeczywistym, prezentując go jako część raportu niefinansowego – na równi z emisjami związanymi z transportem, produkcją czy logistyką. W ten sposób firmy uzyskują kompletny obraz swojego wpływu środowiskowego, nie pomijając najbardziej dynamicznie rosnącego obszaru – danych.
Praktyki ograniczania cyfrowych emisji
Odpowiedzialne zarządzanie cyfrowym śladem węglowym obejmuje szereg działań, takich jak:
- korzystanie z centrów danych zasilanych OZE (z potwierdzeniem w postaci świadectw pochodzenia energii),
- optymalizacja objętości danych i redukcja zbędnych transferów,
- ograniczenie liczby otwartych aplikacji i automatyzacja zamykania procesów,
- przejście na energooszczędne urządzenia końcowe,
- wybór dostawców IT z certyfikatami środowiskowymi (np. ISO 14001, Energy Star, TCO Certified),
- kompensacja emisji związanych z cyfrową działalnością poprzez inwestycje w OZE, sekwestrację węgla lub udział w społecznościach energetycznych.
Cyfrowy ślad węglowy – niewidzialna granica odpowiedzialności
W epoce chmurowych baz danych, zdalnej pracy, cyfrowych transakcji i generatywnego AI, cyfrowy ślad węglowy staje się nowym obszarem odpowiedzialności środowiskowej, który firmy muszą uwzględniać w swoich strategiach klimatycznych. To niewidzialna emisja, która rośnie w tempie eksponencjalnym – i może zaważyć na realnej neutralności klimatycznej organizacji. Jej pomiar, redukcja i raportowanie są dziś równie ważne jak ograniczenie emisji fizycznych– i coraz częściej stanowią kryterium oceny zgodności z CSRD oraz wskaźnik do raportów ESG.
