W obliczu intensyfikacji rolnictwa, utraty bioróżnorodności, erozji gleb i narastającej presji klimatycznej, rośnie znaczenie agroforestry, czyli zintegrowanych systemów rolno-leśnych. Ta innowacyjna i jednocześnie głęboko zakorzeniona w tradycji forma gospodarowania łączy uprawy rolne, hodowlę oraz drzewa w jednej przestrzeni, tworząc model produkcyjny, ekologiczny i społeczny, który doskonale wpisuje się w założenia Agendy 2030, cele klimatyczne Fit for 55, a także wymogi sprawozdawcze wynikające z dyrektywy CSRD i strategii ESG.
Agroforestry to coś więcej niż sadzenie drzew przy polach. To systemowa zmiana w podejściu do krajobrazu rolniczego, w której roślinność drzewiasta spełnia funkcje osłonowe, regeneracyjne, retencyjne i emisyjne, jednocześnie wspierając plonowanie upraw i dobrostan zwierząt. Badania pokazują, że systemy agroleśne mogą pochłaniać od 2 do 9 ton CO₂ na hektar rocznie, zwiększać zawartość materii organicznej w glebie, stabilizować mikroklimat i znacząco poprawiać bioróżnorodność w krajobrazie wiejskim.
Agroforestry jako narzędzie dekarbonizacji i odbudowy gleb
Jednym z kluczowych aspektów agroforestry jest jego zdolność do wspierania dekarbonizacji rolnictwa. Dzięki trwałemu wiązaniu węgla w biomasie drzewnej oraz wzbogacaniu gleby w próchnicę, systemy te działają jak naturalne „pułapki” dla dwutlenku węgla. W odróżnieniu od intensywnych monokultur, agroforestry redukuje konieczność stosowania nawozów azotowych, ogranicza erozję i poprawia strukturę gleby, co przekłada się na większą odporność na suszę i intensywne opady – zjawiska coraz częstsze w wyniku zmian klimatu.
W kontekście Fit for 55, agroforestry może być elementem realizacji krajowych planów dekarbonizacji sektora rolniczego oraz instrumentem do spełniania wymogów taksonomii UE w zakresie „działań wspierających klimat”. Współdziałanie drzew, upraw i zwierząt w jednym systemie sprzyja zamykaniu lokalnych obiegów materii i poprawie efektywności zasobowej, co czyni agroforestry praktyką zgodną z logiką gospodarki obiegu zamkniętego.
Agroforestry w raportowaniu ESG i obowiązkach CSRD
Dla firm z branży rolno-spożywczej, które podlegają nowym obowiązkom wynikającym z dyrektywy CSRD, wdrożenie lub wspieranie agroforestry w łańcuchu dostaw może stanowić istotny wskaźnik środowiskowy w raportach ESG. Systemy agroleśne wpływają bezpośrednio na obniżenie emisji w ramach Scope 3, zwiększają bioróżnorodność, poprawiają jakość gleby i wody oraz wspierają adaptację do zmian klimatu. Mogą być także wykazywane jako działania zgodne z zasadą „Do No Significant Harm” oraz wspierające cele SDG 13 (Działania na rzecz klimatu), SDG 15 (Życie na lądzie) oraz SDG 2 (Zero głodu).
W raportowaniu ESG agroforestry może zostać ujęte jako długofalowa inwestycja środowiskowa, generująca mierzalne wskaźniki regeneracji ekosystemów, redukcji emisji i retencji wody. Co więcej, przedsiębiorstwa wspierające ten model mogą sięgnąć po zielone finansowanie, w tym kredyty ekologiczne, granty wspólnotowe oraz środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Agroforestry wpisuje się również w standardy PRI (Principles for Responsible Investment) jako działanie przyczyniające się do naturalnej neutralności klimatycznej.
Synergia z biogazem, kompostowaniem i odnawialną energią
Systemy agroforestry, prowadzone w duchu rolnictwa regeneratywnego, mogą być połączone z technologiami biogazowymi, które przetwarzają odpady roślinne i zwierzęce w odnawialne źródła energii. Powstały w ten sposób nawóz pofermentacyjny może być wykorzystywany do nawożenia strefy korzeniowej drzew i krzewów, wspierając ich wzrost bez konieczności stosowania chemikaliów. Dodatkowo, kompostowanie resztek organicznych zwiększa retencję wody w glebie i aktywność mikrobiologiczną, co jeszcze bardziej wzmacnia rolę agroforestry jako systemu sekwestrującego i regenerującego.
Zintegrowanie agroforestry z instalacjami OZE, takimi jak fotowoltaika nadpastwiskowa (agroPV), daje możliwość tworzenia farm produkcyjnych samowystarczalnych energetycznie, w których energia elektryczna zasilająca maszyny rolnicze, systemy nawadniające czy chłodnie pochodzi z lokalnych, bezemisyjnych źródeł.
Krajobraz odporny i społeczność zaangażowana
Agroforestry to nie tylko technologia czy narzędzie redukcji emisji – to transformacja relacji człowieka z krajobrazem. Drzewa w krajobrazie wiejskim pełnią funkcje wiatrochronne, zacieniające, filtrujące i estetyczne. Tworzą siedliska dla ptaków, owadów i zapylaczy, wspierając bioróżnorodność funkcjonalną, która przekłada się na stabilność ekosystemów uprawowych. Jednocześnie agroforestry sprzyja tworzeniu modeli współpracy między rolnikami, samorządami i organizacjami pozarządowymi, stając się elementem lokalnej odporności społeczno-ekonomicznej.
W kontekście adaptacji do zmian klimatu, systemy agroleśne zmniejszają ryzyko powodzi błyskawicznych, ograniczają utratę wody z gleby, stabilizują temperaturę i wspierają lokalną cyrkulację wody. Ich wdrożenie to nie tylko odpowiedź na zmieniające się warunki pogodowe, ale też krok w stronę gospodarki regeneratywnej, opartej na współdziałaniu, a nie eksploatacji.
Agroforestry – zrównoważona inwestycja w krajobraz przyszłości
W czasach, gdy rolnictwo mierzy się z presją redukcji emisji, rosnącymi kosztami energii i nawozów oraz koniecznością raportowania zgodnie z CSRD, agroforestry oferuje trwałe, zrównoważone i mierzalne rozwiązanie systemowe. Integracja produkcji roślinnej, zwierzęcej i drzewnej pozwala ograniczyć ryzyko klimatyczne, zwiększyć samowystarczalność gospodarstw oraz podnieść ich wartość środowiskową i rynkową.
Dla przedsiębiorstw spożywczych, inwestorów ESG, podmiotów sektora finansowego i administracji publicznej, agroforestry to realna odpowiedź na cele neutralności klimatycznej, regeneracji ekosystemów i odporności łańcuchów dostaw. Nie jest to eksperyment, lecz rosnący standard, wspierany przez dane, polityki publiczne i rosnące oczekiwania konsumentów.
