Współczesne podejście do polityki klimatycznej nie może ograniczać się wyłącznie do działań na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych. Coraz wyraźniej kształtuje się drugi filar transformacji klimatycznej – adaptacja do zmian klimatu, czyli zbiór działań mających na celu przygotowanie gospodarki, infrastruktury i społeczności na skutki nieuchronnych zjawisk klimatycznych. Susze, fale upałów, ekstremalne opady, podnoszący się poziom mórz czy nowe profile ryzyka dla zdrowia publicznego stają się zjawiskami coraz częstszymi i bardziej dotkliwymi. W tym kontekście adaptacja przestaje być domeną instytucji państwowych – staje się kluczowym obowiązkiem również dla biznesu, wpisanym w strategie ESG, regulacje CSRD oraz cele Agendy 2030.
Zmiana paradygmatu: od redukcji emisji do zarządzania ryzykiem klimatycznym
Zgodnie z danymi Europejskiej Agencji Środowiska, straty gospodarcze związane z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi w Europie przekroczyły 500 miliardów euro w ciągu ostatnich 40 lat. Jednocześnie mniej niż 30% z tych strat było ubezpieczonych. To pokazuje, że brak adaptacji kosztuje więcej niż jej wdrożenie. W odpowiedzi na te zagrożenia, pakiet Fit for 55 oraz strategia UE „Adaptacja do zmian klimatu 2050” promują nie tylko działania redukcyjne, ale także inwestycje zwiększające odporność ekosystemów, miast, systemów wodnych, rolnictwa i infrastruktury krytycznej.
Adaptacja przybiera formę konkretnych działań – od tworzenia zielonej i błękitnej infrastruktury w miastach, przez modernizację energetyczną budynków, wdrażanie rozwiązań opartych na przyrodzie, rozwój rolnictwa regeneratywnego, aż po inwestycje w biogazownie, systemy retencji i monitoringu środowiskowego. Jej celem nie jest tylko przetrwanie w zmienionym klimacie, ale budowa zdolności do reagowania i odbudowy – zarówno w skali lokalnej, jak i sektorowej.
Adaptacja w strategiach ESG i obowiązkach CSRD
W kontekście raportowania niefinansowego zgodnie z dyrektywą CSRD, przedsiębiorstwa będą zobowiązane do ujawniania nie tylko danych dotyczących emisji, ale także ryzyk i szans związanych z adaptacją klimatyczną. Standardy ESRS E1 oraz ESRS G1 wymagają od firm m.in. identyfikacji zagrożeń klimatycznych, analizy ich wpływu na działalność operacyjną i finansową oraz określenia działań prewencyjnych i adaptacyjnych. Obejmuje to zarówno fizyczne ryzyka (np. powódź, susza, przerwa w dostawach), jak i przejściowe (np. zmiany w regulacjach, podatkach, oczekiwaniach interesariuszy).
Z perspektywy ESG, adaptacja staje się wymiernym wskaźnikiem odporności i dojrzałości organizacyjnej. Firmy, które inwestują w infrastrukturę odporną na zmiany klimatu, wdrażają procedury zarządzania ryzykiem środowiskowym i angażują się w działania regeneracyjne, zyskują lepsze oceny ratingowe, łatwiejszy dostęp do finansowania i większe zaufanie ze strony interesariuszy. Działania te mogą obejmować również efektywność energetyczną budynków, zrównoważone zarządzanie wodą, polityki zielonych zakupów oraz współpracę z lokalnymi społecznościami.
Przykłady adaptacji w praktyce: zielona infrastruktura i GOZ
W praktyce adaptacja do zmian klimatu oznacza wdrażanie konkretnych rozwiązań. Miasta coraz częściej sięgają po zielone dachy, ogrody deszczowe, systemy retencji wody opadowej i nasadzenia kompensacyjne, które przeciwdziałają skutkom miejskiej wyspy ciepła, powodziom błyskawicznym i przesuszeniu gleby. Przedsiębiorstwa produkcyjne instalują czujniki mikroklimatyczne, modernizują systemy chłodzenia i wdrażają procesy zgodne z zasadami gospodarki obiegu zamkniętego, ograniczając zużycie zasobów i wytwarzanie odpadów.
Szczególną rolę w działaniach adaptacyjnych odgrywa także kompostowanie – jako sposób na regenerację gleby, poprawę jej struktury i zwiększenie zdolności magazynowania wody. W połączeniu z biowęglem i bioodpadami z instalacji biogazowych, pozwala tworzyć lokalne systemy obiegu materii, wspierające zarówno rolnictwo regeneratywne, jak i ochronę ekosystemów.
Ryzyko greenwashingu a mierzalność działań adaptacyjnych
W obliczu nowych obowiązków raportowych, kluczowe znaczenie zyskuje wiarygodność i mierzalność działań adaptacyjnych. Firmy deklarujące gotowość na zmiany klimatu będą musiały dostarczyć twarde dane: mapy ryzyk klimatycznych, wskaźniki odporności, scenariusze adaptacyjne, a także certyfikaty efektywności energetycznej i zgodności z wytycznymi taksonomii UE. Brak transparentności lub pozorne działania grożą nie tylko utratą wiarygodności, ale również wykluczeniem z mechanizmów finansowania i negatywną oceną w audytach ESG.
Dlatego coraz częściej wykorzystywane są narzędzia analityczne, takie jak oceny podatności na zmiany klimatu (climate risk assessments), mapowanie śladu wodnego, wskaźniki chłonności ekosystemowej czy cyfrowe systemy zarządzania kryzysowego. W połączeniu z monitoringiem emisyjnym, pozwalają one stworzyć zintegrowany system zarządzania ryzykiem klimatycznym, który może być wpisany w strategię rozwoju przedsiębiorstwa.
Adaptacja jako inwestycja w odporność, nie koszt
Zamiast traktować adaptację jako koszt, firmy i instytucje powinny postrzegać ją jako strategiczną inwestycję w odporność operacyjną, finansową i środowiskową. W warunkach nasilających się zjawisk ekstremalnych, adaptacja pozwala ograniczyć straty, zwiększyć przewidywalność działań i stworzyć przewagę konkurencyjną opartą na odporności. Dodatkowo, wiele działań adaptacyjnych może zostać objętych zielonym finansowaniem, w tym przez fundusze klimatyczne UE, Europejski Bank Inwestycyjny, EFRR czy środki KPO.
W nadchodzącej dekadzie adaptacja nie będzie już wyborem – stanie się nowym standardem zarządzania organizacją i jej otoczeniem. Integracja strategii adaptacyjnych z politykami ESG, raportowaniem zgodnym z CSRD i celami neutralności klimatycznej to przejście od reaktywności do odporności – od reagowania na kryzysy do świadomego zarządzania przyszłością.
