Globalna transformacja energetyczna nabrała tempa, co jest po części efektem trudnej sytuacji geopolitycznej, między innymi związanej z wojną na Bliskim Wschodzie i w Ukrainie. Ważną częścią tej zmiany jest wzrost inwestycji w odnawialne źródła energii, szczególnie słoneczne i wiatrowe, które coraz mocniej wypierają paliwa kopalne. Z danych Międzynarodowej Agencji Energetycznej wynika, że bezpieczeństwo tego sektora pozostaje jednak niepewne.
Z artykułu dowiesz się:
- Jakie trzy scenariusze rozwoju sektora energetycznego wyróżniła Międzynarodowa Agencja Energetyczna?
- Co stoi na drodze do bezpieczeństwa energetycznego na świecie?
Aby osiągnąć neutralność klimatyczną i ograniczyć globalne ocieplenie, konieczne jest dalsze rozwijanie czystych technologii. Biorąc pod uwagę ten aspekt, eksperci Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA) dokonali analizy możliwych ścieżek transformacji sektora energetycznego w raporcie ,,World Energy Outlook 2024”. Zaprognozowali trzy główne scenariusze:
- Scenariusz Polityk Stwierdzonych (STEPS) – daje wyobrażenie o dzisiejszym kierunku rozwoju sektora energetycznego, w oparciu o najnowsze dane rynkowe, koszty technologii i dogłębną analizę sytuacji politycznych w krajach na całym świecie.
- Scenariusz Ogłoszonych Zobowiązań (APS) – przedstawia bardziej optymistyczną wizję, w której kraje w pełni realizują swoje cele klimatyczne, dążąc do osiągnięcia zerowej emisji netto zgodnie z określonymi terminami.
- Scenariusz Zerowej Emisji Netto do 2050 r. (NZE) – najbardziej ambitny plan, który wytycza wąską drogę do neutralności klimatycznej do 2050 r., co pozwoliłoby ograniczyć globalne ocieplenie do 1,5°C.
W scenariuszach brane są pod uwagę różne kwestie, na przykład jak fale upałów, polityka w zakresie efektywności energetycznej i rozwój sztucznej inteligencji mogą wpłynąć na popyt na energię elektryczną. Zostały one szczegółowo omówione w raporcie „World Energy Outlook 2024”. Autorzy opracowania poddali analizie również kwestie zmian popytu na energię elektryczną, czy prognozy dotyczące bezpieczeństwa energetycznego.
Rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną
Postępująca elektryfikacja przemysłu, transportu i innych sektorów gospodarki przyczynia się do dużego wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną. W ciągu ostatniej dekady zużycie energii elektrycznej rosło dwukrotnie szybciej niż ogólne zapotrzebowanie na energię, co jest szczególnie widoczne w Chinach, które są światowym liderem pod względem wzrostu popytu. W scenariuszu STEPS przewiduje się, że do 2035 r. globalne zapotrzebowanie na energię elektryczną wzrośnie o 6 proc. Rozwój sztucznej inteligencji i mobilności elektrycznej dodatkowo zwiększa zapotrzebowanie na energię, zwłaszcza w kontekście wzrastającej liczby centrów danych oraz innowacji w sektorze energetycznym.
Inwestycje w czystą energię i ich wpływ na rynek
W 2023 r. do globalnego systemu energetycznego włączono ponad 560 GW nowych mocy z odnawialnych źródeł energii. Jak wskazuje raport IEA, światowe przepływy inwestycyjne w czyste technologie zbliżają się do 2 bln USD rocznie – to niemal dwukrotnie więcej niż wydatki na ropę, gaz i węgiel. Znaczący udział w tej transformacji ponownie mają Chiny, które w 2023 r. odpowiadały za 60 proc. nowych mocy z odnawialnych źródeł.
Światowa produkcja energii elektrycznej w Scenariuszu Polityki Elektronicznej na lata 2010-2035. Źródło: World electricity generation in the Stated Policies Scenario, 2010-2035 – Charts – Data & Statistics – IEA.
Prognozy wskazują, że globalne zapotrzebowanie na paliwa kopalne, takie jak węgiel i gaz ziemny, osiągnie swój szczyt przed 2030 rokiem. Następnie popyt na paliwa kopalne spowolni, a potem zacznie maleć w wyniku szybkiego rozwoju odnawialnych źródeł energii, szczególnie energii słonecznej i wiatrowej. Inne technologie, takie jak energia wodna oraz energia jądrowa, utrzymają bardziej stabilny poziom, z niewielkimi zmianami w porównaniu do gwałtownego rozwoju odnawialnych źródeł energii.
Wyzwania dla bezpieczeństwa energetycznego
Niestabilna sytuacja geopolityczna, szczególnie eskalacja konfliktu na Bliskim Wschodzie oraz wojna w Ukrainie, przypomniały o kruchości systemów energetycznych opartych na paliwach kopalnych. Około 20 proc. światowych dostaw ropy naftowej i skroplonego gazu ziemnego przepływa przez Cieśninę Ormuz, która jest morskim węzłem w regionie objętym konfliktem zbrojnym. Bezpieczeństwo energetyczne pozostaje jednym z najważniejszych priorytetów, co dodatkowo podkreślają rosnące napięcia związane z dostępem do surowców energetycznych. Jednocześnie coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak fale upałów, wywierają dodatkową presję na systemy energetyczne, zwiększając niepewność co do przyszłości dostaw energii. Pomimo postępów, globalne emisje dwutlenku węgla wciąż rosną, co wskazuje na potrzebę szybszego działania.