Czym są wskaźniki rozwoju społecznego i jak pomagają mierzyć dobrobyt społeczeństw?

W świecie zdominowanym przez wskaźniki ekonomiczne, takie jak PKB, coraz częściej pojawia się potrzeba spojrzenia szerzej – na jakość życia, edukację, zdrowie czy poziom równości społecznej. W tym kontekście wskaźniki rozwoju społecznego pozwalają lepiej zrozumieć, w jakim stopniu rozwój gospodarczy przekłada się na poprawę warunków życia i kapitału ludzkiego.

Z artykułu dowiesz się:

• Czym jest wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) i jak się go oblicza?
• Jakie są główne różnice między HDI, a wskaźnikiem Giniego?
• Które kraje osiągają najlepsze wyniki w zakresie równości i jakości życia?

Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) – czym jest i co mierzy?

Wskaźnik rozwoju społecznego, znany powszechnie jako HDI (Human Development Index), to syntetyczny miernik stosowany przez ONZ od 1993 roku, który pozwala porównywać poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego różnych państw. Został opracowany w 1990 roku przez Mahbuba ul Haqa we współpracy z Amartya Senem i od tego czasu uznawany jest za jeden z najważniejszych narzędzi analizy dobrostanu społecznego.

HDI opiera się na trzech kluczowych filarach:

1. Zdrowiu, mierzonym oczekiwaną długością życia przy urodzeniu; 
2. Edukacji, ocenianej poprzez średnią liczbę lat nauki dorosłych oraz oczekiwaną liczbę lat edukacji dzieci;
3. Dochodzie, liczonym jako dochód narodowy brutto per capita z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej.

Te trzy elementy są przeliczane na skalę od 0 do 1, a następnie łączone za pomocą średniej geometrycznej, co daje wynik końcowy – syntetyczny obraz jakości życia w danym kraju.

Czym różni się HDI od innych wskaźników społecznych?

Czym jest wskaźnik rozwoju społecznego w porównaniu do wskaźników czysto ekonomicznych, takich jak PKB per capita? HDI nie ogranicza się do miar produkcji czy konsumpcji, lecz uwzględnia czynniki jakościowe – takie jak dostęp do edukacji i opieki zdrowotnej – które mają fundamentalne znaczenie dla życia jednostki. W odróżnieniu od takich wskaźników, jak poziom ubóstwa czy bezrobocie, HDI prezentuje bardziej zrównoważony i złożony obraz społecznego rozwoju.

Znaczące różnice występują też między HDI a wskaźnikiem Giniego. Podczas gdy HDI mierzy ogólny poziom rozwoju społecznego – łącząc aspekty zdrowotne, edukacyjne i ekonomiczne – wskaźnik Giniego koncentruje się wyłącznie na analizie nierówności dochodowych. Skala Giniego wynosi od 0 (pełna równość) do 1 (maksymalna nierówność), a jego celem jest pokazanie, jak bardzo dochody są skoncentrowane w rękach mniejszości społecznej.

Kraje o najniższym wskaźniku Giniego – wzór dla innych?

Wskaźnik Giniego pozwala także uchwycić, jak skutecznie kraje radzą sobie z rozwarstwieniem społecznym. Najniższe poziomy tego wskaźnika odnotowywane są w państwach Europy Środkowej i Północnej. Słowacja, Słowenia i Białoruś osiągają wyniki w okolicach 24, co oznacza bardzo niskie nierówności. Holandia, Islandia i Czechy mają wartości rzędu 26, a Finlandia, Dania i Węgry – nieco wyższe, ale nadal relatywnie niskie. Dla porównania Polska znajduje się w grupie krajów o umiarkowanie niskich nierównościach, ze wskaźnikiem wynoszącym około 28,5.

Te dane pokazują, że równość społeczna może iść w parze z wysokim poziomem rozwoju. Kraje te nie tylko mają dobrze rozwinięte systemy opieki społecznej, ale też skutecznie inwestują w edukację, zdrowie i politykę prorodzinną, co sprzyja budowaniu spójnego społeczeństwa.

Dlaczego warto monitorować wskaźniki społeczne?

Znajomość takich miar jak HDI czy wskaźnik Giniego pozwala lepiej zrozumieć, na czym polega rozwój społeczny – nie tylko w wymiarze ekonomicznym, ale też w jakości życia, równości szans i dostępności usług publicznych. Wskaźniki rozwoju społecznego są niezbędne w planowaniu polityk publicznych, tworzeniu programów pomocy rozwojowej, a także w monitorowaniu postępów realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ.

Mierzenie rozwoju społecznego przez pryzmat zdrowia, edukacji i równości to krok ku bardziej ludzkiej, sprawiedliwej gospodarce.

Zuzanna Czernicka

Account Manager w Akademii ESG, zawodowo zajmująca się także wspomaganiem tworzenia strategii ESG. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, obecnie rozwijająca swoją wiedzę na kierunku Global Business, Finance and Governance w Szkole Głównej Handlowej oraz Data Science w zastosowaniach biznesowych na Uniwersytecie Warszawskim. Z pasją łączy tematykę zrównoważonego rozwoju i innowacji, starając się badać nowe kierunki na styku ESG i FinTechu. E-mail: z.czernicka@akademiaesg.pl

Napisz do nas